بازشناخت چگونگی شکل گیری گنبد اورچین (با تاکید بر ساختار هندسی و معماری)

پرداختن به شیوه های گنبدسازی، شناخت انواع آن، بررسی عملکرد سازهای، شیوه های ترسیم، سبکشناسی، روش های اجرایی و مسائل مرتبط به آن همواره از دغدغه های معماران ایرانی بوده است. در این بین به معماری گنبد اورچین که از شاخصه های بناهای آرامگاهی در بخشهای جنوبی ایران است، توجه نشده و اطلاعات اندکی از آن در تاریخ معماری ایران وجود دارد. در این پژوهش به ریشه لغوی و معنایی گنبد اورچین اشاره شده و خواستگاه معماری این گنبد، متعلق به دوره سلجوقی، معرفی شده است. سپس روابط هندسی میان زینه های آن تحلیل شده و انواع این نوع گنبد شامل کوکبی و کثیرالاضلاع ترسیم شده اند. با بررسی گونهشناسی نمونه های موجود در ایران و عراق، نکات قابل تاملی در مورد روابط هندسی، ارتفاع، شکل گنبد و تعداد زینه های آن ارزیابی گردید. عواملی همچون عملکرد تارک، نحوه ساخت، پوشش گنبد، نحوه توزین بار در ساختار گنبد مشخص گردیده است. در نهایت به این نتیجه خواهیم رسید که علت اصلی وجودی آن، عملکردی نمادین و سمبولیک است، نه نمادی مذهبی صرف؛ چرا که به تنهایی و یا در همجواری و تلفیق با فضاهای مذهبی در گذر زمان به خوبی نقشی تاثیرگذار و کاربردی داشته است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی است و بر حسب نیاز در قسمتهای مختلف پژوهش از تحلیلهای تطبیقی1، مطالعات گذشتهنگر2 و روش های میدانی3 استفاده شده است.