اتانازی و تفاوت بین فعل و ترک

در چند دهه ی اخیر اتانازی یا مرگ ترحمی یکی از مسائل بسیار مهم در حیطه ی اخلاق پزشکی بوده است. در برخی از کشورها قتل بیمار لاعلاج با رضایت وی به رسمیت شناخته شده است اما در اکثر کشورهای جهان چنین کاری از نظر اخلاقی قابل نکوهش است و مرتکب آن را به لحاظ حقوقی مجرم می دانند. خیلی از متفکران حوزه ی اخلاق با این امر مخالفند و معتقدند باید اتانازی را به رسمیت شناخت. آنان به دفاع از دیدگاه خویش دلایل گوناگونی عرضه می دارند. یکی از دلایل آن ها این است که بین فعل و ترک هیچ تفاوتی نیست و چون تقریبا در همه ی کشورهای جهان پزشکی را که به خاطر اصرار بیمار لاعلاج و رضایت بستگان وی، صرفا از ادامه ی درمان چشم پوشی کرده و با این کار باعث مرگ بیمار شده، مجرم تلقی نمی کنند باید با پزشکی هم که در این فرایند دخالت فعال داشته (البته با رضایت مریض) به همین سان برخورد شود. آنان می گویند به لحاظ اخلاقی بین قتل منفعل با قتل فعال هیچ تفاوتی نیست و اگر یکی مجاز است باید دیگری هم مجاز باشد. یکی از جنجال برانگیز ترین این متفکران در این بحث James Rachels است که با طرح تئوری تساوی و دفاع از آن با استناد به مثال های موازی و توازن دلایل می کوشد تا نشان دهد که در صورت تساوی سایر شرایط مثل نتایج عمل و نیت فاعل بین فعل و ترک تفاوتی وجود ندارد. کسانی دلایل وی را نقد کرده اند. در این مقاله دلایل او و نقدهای مطرح شده مورد بحث و ارزیابی قرار می گیرد و در پایان که بخش کلیدی مقاله است سعی خواهد شد به استدلال وی به نحوی قانع کننده تر از دیگران پاسخ داده شود. ما این کار را با اشاره به انواع عواملی که در ارزیابی یک وضعیت موثر است انجام خواهیم داد و نشان داده خواهد شد که بین فعل و ترک همواره تفاوت وجود دارد، گو این که این تفاوت در برخی از وضعیت ها به خاطر پر رنگ شدن سایر فاکتورها چندان به چشم نیاید.