سمیت تماسی اسانس گیاهان اسطوخودوس و آویشن شیرازی روی سوسک چهارنقطه ای حبوبات، Callosobruchus maculatus، و شناسایی ترکیبات شیمیایی آن ها

در چند دهه اخیر تحقیقات گسترده ای در مورد استفاده از ترکیبات گیاهی به ویژه اسانس های گیاهی به عنوان حشره کش صورت گرفته است. در تحقیق حاضر اثر سمیت تماسی اسانس گیاهان اسطوخودوس Lavandula angustifolia Mill و آویشن شیرازی Zataria multiflora Boiss روی حشرات کامل نر و ماده سوسک چهارنقطه ای حبوبات Callosobruchus maculatus (F.) (Coleoptera: Bruchidae) در شرایط دمای Co1±29، رطوبت نسبی 5±60% و تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. اسانس ها به روش تقطیر با آب استخراج شدند. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. در هر دو اسانس مورد مطالعه با افزایش غلظت اسانس درصد مرگ و میر در هر دو جنس نر و ماده افزایش یافت. بر اساس نسبت های LC50 و حدود اطمینان 95%، تفاوت معن ی داری بین حساسیت افراد نر و ماده وجود نداشت. مقادیر LC50 برای افراد نر معادل 719 و 598 میکرولیتر بر مترمربع و علیه افراد ماده معادل 787 و 737 میکرولیتر بر مترمربع به ترتیب برای اسانس های اسطوخودوس و آویشن شیرازی بود. هیچ یک از دو اسانس اثر نامطلوبی بر قوه نامیه بذور لوبیا چشم بلبلی نداشتند. نتایج حاصل از آنالیز شیمیایی اسانس ها توسط دستگاه GC-MS نشان داد که لینالول (8/42%)، 1، 8-سینئول (4/23%)، روزفوران اپوکساید (14%)، منتون (8/6%)، ایزومنتول (2/5) و ترانس-دی هیدروکاروون (3/4%) ترکیبات اصلی اسانس اسطوخودوس و تیمول (55%)، لینالول (8/37%) و پارا-سیمن (2/7%) ترکیبات اصلی اسانس آویشن شیرازی را تشکیل می دهند. بر اساس نتایج این بررسی، به نظر می رسد اسانس گیاهان اسطوخودوس و آویشن شیرازی می توانند جایگزین مناسبی برای آفت کش های متداول جهت حفاظت محصولات انباری علیه سوسک چهارنقطه ای حبوبات باشند.