پهنه‎بندی پتانسیل خطر وقوع سیلاب در حوضه‎ی آبریز مردق چای با استفاده از مدل ANP

سیلاب، یکی از پدیده های پیچیده و مخرب طبیعی است که هر ساله خسارت‎های فراوانی را به‎دنبال دارد. منطقه‎ی شمال غرب کشور، به‎دلیل داشتن اقلیمی نیمه خشک و کوهستانی و درنتیجه تغییرپذیری بالای بارش، ازجمله مناطقی است که در معرض سیلاب های مخرب قرار دارد. منطقه‎ی مورد مطالعه، حوضه‎ی آبریز مردق چای (موردو چای) در استان آذربایجان شرقی است. برای انجام این پژوهش از روش های توصیفی، میدانی و تحلیلی استفاده شد. متغیرهای مورد بررسی شامل شیب، شماره‎ی منحنی (CN)، ارتفاع رواناب، شکل، تراکم زهکشی، سنگ‎شناسی و پوشش گیاهی حوضه هستند. لایه های اطلاعاتی در نرم‎افزارهای Arc GIS و ENVI تهیه شد. برای تعیین میزان اثر و وزن دهی به متغیرهای اصلی و طبقه های فرعی هر یک از متغیرها در رابطه با خطر وقوع سیلاب، از مدل ANP در قالب نرم‎افزار Super Decisions استفاده شد. نتایج نشان می دهد که عامل شیب با میزان 30/0 و ارتفاع رواناب سطح حوضه با میزان 28/0 در رابطه با رخداد سیلاب، از بیشترین میزان اهمیت و عوامل پوشش گیاهی (NDVI) و سنگ‎شناسی، به‎ترتیب با رقم 06/0 و 07/0 از کمترین میزان اهمیت برخوردار هستند. کمابیش در 32 درصد از سطح حوضه، خطر وقوع سیلاب بسیار زیاد و زیاد است که بیشتر در قسمت هایی از پایین‎دست حوضه واقع شده اند. این امر با وجود کاهش شیب، به‎دلیل برقراری ارتباطات درونی متغیرها و دخالت عواملی مانند شماره‎ی منحنی (CN) و ارتفاع رواناب بالا، فقر پوشش گیاهی و تراکم زهکشی نسبی بالا است که با توجه به استقرار نقاط سکونتگاهی در این محدوده، انجام اقداماتی برای کاهش خطر وقوع سیلاب در این قسمت از حوضه ضروری است.