شناسایی نقوش و فنون آرایه های گچی بندآجری مسجد جامع عتیق اصفهان

در معماری ایران، مساجد جامع از مهم ترین و شاخص ترین بناهای هر شهر محسوب می شوند. مسجد جامع عتیق اصفهان که گویای بیش از 800 سال هنر معماری ایران است، از جنبه های گوناگون هنری و معماری حائز اهمیت است. یکی از تزیینات شاخص در این بنای یگانه، آرایه های گچی بندآجری است که نمونه های تاریخی آن از دوره های آل بویه، سلجوقی و ایلخانی در بیشتر قسمت های بنا مشاهده می شود و از آنجایی که تاکنون کمتر بدان پرداخته شده؛ نیازمند مطالعه و پژوهش در حیطه شناسایی انواع نقوش و فنون اجرایی می باشد. در این پژوهش، طی مشاهدات بصری و مطالعات کتابخانه ای، نقوش این آرایه های گچی در چهار گروه هندسی، گیاهی، نوشتاری (اسماء و عبارات مقدس) و همچنین نقوش زنجیره ای دسته بندی شده و برخی از رایج ترین آن ها با نرم افزار AutoCAD 2008 ترسیم و ویژگی های هر گروه به طور جداگانه بحث و بررسی شده است. در ادامه با مطالعات آزمایشگاهی شیمی تر و تصاویر میکروسکوپ الکترونی (SEM)، به شناخت فنون و مصالح ساخت این تزیینات پرداخته شد. این روش ها شامل استفاده از تکنیک مهره زنی و روش گچبری می باشد. حدودا هفتاد درصد آرایه های مذکور، با استفاده از ابزارهای گچبری اجرا شده و روش مهره زنی، اغلب برای ایجاد نقوش ساده هندسی بوده است. در نمونه هایی که به شیوه مهره زنی ایجاد شده، با اضافه کردن سریش به ملات گچ، آنها را کندگیر کرده تا بتوانند قبل از گیرش نهایی گچ، همه آنها را مهره زنی نمایند.