اصفهان، دارالعلم شرق در دوران صفویه

مقوله تعلیم و تعلم همواره در سرزمین ایران جایگاه خاصی داشته، چنانچه به گواهی تاریخ این سرزمین از عهد باستان مهد فرهنگ و هنر بوده و آثار و ابنیه و شخصیتهای فرهنگی و هنری فراوانی به جهانیان عرضه کرده است. لوح های گلی باقیمانده، سروده های آئین زرتشت، اشاره های تاریخی در کتب به جا مانده به صورت منثور و منظوم و دیگر ادله های تاریخی، وجود آموزش در ایران زمین را برای ما مبین و آشکار می سازد. البته با ورود اعراب و پذیرش دیانت اسلام امر آموزش متحول گردید و در پی آن، این محل های فرهنگی به مساجد انتقال یافت چرا که در عهد پیامبر، مسجد نه تنها محل تجمع مسلمانان برای عبادت به شمار میآمد بلکه محل حل و فصل امور امت، تدریس و... نیز محسوب میگردید. پس از چند زمانی، مدارس برای تدریس مباحث اسلامی به پیروان این آئین نوظهور تاسیس گشت. این نهادها در هر دوره، بنا به عظمت و قدرت حکومت وقت، مدارج صعود و افول را طی نمود تا این که در دوران صفویه که در این مبحث مدنظر میباشد، به عالیترین سطح و مقام دست یافت، به گونه ای مزین گشت. لازم به ذکر است بحث در خصوص مدارس در «دارالعلم شرق» که شهر پایتخت آن دوره یعنی اصفهان به صفت دورانهای مختلف، تنزل و ترقی آن، سبک های معماری و... نوشتاری مفصل را میطلبد، لذا ما برآنیم در این نوشتار هم خوان با عنوان پژوهش این مقوله را در دوره تسلط سلسله صفویه که مکتب اصفهان در معماری و شهرسازی جاری است، به گونه ای که در ادامه بدان اشاره خواهد شد، بررسی نمائیم.