برهان لطف و غیبت

برهان لطف، به سبب اهمیت جایگاه آن، به قاعده لطف مشهور است. این قاعده، میان متکلمان و اندیشمندان اسلامی از دیر باز مطرح بوده و خاستگاه بسیاری از باورهای و گزینه های اعتقادی است که که بعثت، نصب، وعده، وعید، بهشت، جهنم و تکالیف اعم از تکالیف شرعی و عقلی با آن توجیه و تثبیت می شود. لطف، به لطف مقرب و لطف محصل تقسیم می شود.
از جمله باورهایی که از طریق این قاعده قابل پی گیری است، مساله امامت می باشد که تعیین و نصب و اثبات آن بر اساس قاعده لطف انجام می شود. اما وقتی این مساله را در دوران غیبت و پنهان زیستی امام مطرح می کنیم، با یک سری پرسش های اساسی رو به رو می شویم که به نوعی تعارض را به نمایش می گذارد، مثلا: از طرفی گفته می شود وجود و ظهور اما در هر زمان لطف است و از طرف دیگر گفته می شود غیبت نیز لطف است، زیرا مردم در دوران غیبت به واسطه غیبت، مورد امتحان الهی قرار می گیرند و امتحان نیز زمینه تکامل و ترقی بشر را فراهم می کند. پس با این نگاه، هم غیبت لطف است و هم ظهور و این، به نوعی تعارض و تهافت میان آن دو را به نمایش می گذارد. در پاسخ پرسش بالا گفته می شود اگر بحث را با نگرش عمیق تر و با دقت بیشتر مورد توجه قرار دهیم، نه تنها میان غیبت و ظهور، تعارضی نمی بینیم، بلکه به نوعی میان آن دو رابطه اقل و اکثر، را خواهیم دید؛ زیرا اولا بر اساس لطف محصل که اصل وجود امام برای بشر لطف بوده و بشر در آفرینش خویش، مدیون وجود امام می باشد این امر، با اصل غیبت هیچ گونه تعارضی ندارد. ثانیا، در لطف مقرب نیز هیچ گونه تعارضی میان غیبت و ظهور نیست؛ زیرا امام در دوران غیبت دست بسته نیست، بلکه ار شادها و تصرفات امام در قالب تعیین نایب خاص و عام تبلور پیدا می کند و به این صورت به رتق و فتق امور مردم می پردازد، پس امام چه در غیبت و پنهان زیستی به سر ببرد و چه در ظهور، در این که مردم می توانند از الطاف او بهره مند شوند، هیچ تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوت در اقل و اکثر است که در دوران ظهور، به سبب حضور عادی امام در میان مردم، بهره مندی جامعه از او بیشتر است.