بررسی تغییرات کربن آلی و برخی عناصر غذایی خاک در تناوب های زراعی مبتنی بر گندم

به منظور بررسی تغییرات میزان کربن آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، روی، آهن، مس و منگنز باقیمانده در خاک، تحت شرایط تناوب های زراعی مختلف، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار از سال 1386 به مدت پنج سال متوالی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی جلگه رخ اجرا گردید. تیمارها شامل هشت تناوب زراعی: 1- کشت مداوم گندم 2-گندم- گندم- گندم- کلزا- گندم 3-گندم- چغندرقند- گندم- چغندرقند- گندم 4- گندم- سیب زمینی- گندم- سیب زمینی- گندم 5- گندم- سیب زمینی- گندم- کلزا- گندم 6- گندم- چغندرقند- گندم- سیب زمینی- گندم 7- گندم- ذرت- گندم- سیب زمینی- گندم 8- گندم- ذرت- گندم- چغندرقند- گندم بودند. نتایج نشان داد که تغییرات معنی داری در روند میزان کربن آلی خاک و باقیمانده عناصر غذایی در خاک وجود داشت به طوری که، میزان کربن آلی خاک بعد از دو سال افزایش، کاهش یافت و میزان نیتروژن باقیمانده در خاک افزایش نشان داد. میزان فسفر باقیمانده درخاک در شروع و پایان سال های آزمایش تابت باقی ماند، ولی پتاسیم باقیمانده درخاک در سال های پایانی کاهش یافت. تناوب های مختلف زراعی بر میزان کربن آلی خاک و باقیمانده فسفر، پتاسیم و روی خاک تاثیر معنی داری داشتند، اما بر باقیمانده نیتروژن، آهن، منگنز و مس موجود در خاک تاثیر معنی داری مشاهده نشد. در تناوب های تحت کشت مداوم گندم و گندم-کلزا، میزان کربن آلی و نیتروژن باقیمانده در خاک، در سطح بالاتری نسبت به تناوب های دیگر قرار داشت و کمترین میزان کربن آلی خاک و نیتروژن باقیمانده در خاک به تناوب های زراعی گندم همراه با ذرت و سیب زمینی اختصاص داشت. این در حالی است که در تناوب تحت کشت مداوم گندم و گندم-کلزا میزان فسفر باقیمانده خاک کمترین مقدار را نشان داد. بیشترین مقدار پتاسیم باقیمانده در خاک در تناوب تحت کشت گندم، سیب زمینی و کلزا مشاهده شد. در تناوب هایی که گندم و کلزا شرکت داشتند میزان کربن آلی، نیتروژن، پتاسیم و مس باقیمانده در خاک افزایش یافت و زمانی که سیب زمینی هم به تناوب فوق افزوده شد میزان منگنز باقیمانده در خاک افزایش یافت. بنابر این به نظر می رسد که این سه محصول از نظر افزایش عناصر غذایی در خاک منطقه و در شرایط اگرواکولوژی آن قابل توصیه می باشد.