نقش اینترنت و شبکه های اجتماعی در انقلاب های خاورمیانه و شمال افریقا؛ نظریه و عمل

از اواخر سال 2010 تا به حال، کشورهای عرب مسلمان خاورمیانه و شمال افریقا دست خوش ناآرامی های سیاسی و اجتماعی بوده است؛ انقلاب هایی در برخی از این کشورها رخ داده و در کشورهایی مثل تونس، مصر، لیبی و یمن به پیروزی رسیده است. همچنین ناآرامی هایی که هنوز ممکن است به انقلاب منجر شود در بحرین و سوریه در جریان است. انقلاب های اخیر، موج جدید آزادی خواهی و مردم سالاری را در خاورمیانه و شمال افریقا رقم زد؛ منطقه ای که پایگاه مقاوم اقتدارگرایی در جهان محسوب می شود، اکنون تحولات سریع سیاسی را در مسیر مردم سالاری تجربه می کند. در ایران عمدتا از این تحولات تحت عنوان «بهار اسلامی» یا «بیداری اسلامی» و در غرب عمدتا تحت عنوان «بهار عربی» یاد می شود. با توجه به اینکه انقلاب های مذکور، اولین انقلاب هایی هستند که پس از اینترنت و انقلاب در رسانه های اجتماعی در یکی دو دهه اخیر رخ می دهند، بررسی تاثیر این تکنولوژی ها در انقلاب های اخیر شاید یکی از مهم ترین موضوعات جالب توجه در خصوص این تحولات و ناآرامی ها باشد. مقاله حاضر بر اساس یک رویکرد توصیفی-تحلیلی به نقش اینترنت و شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک، تویتر و یوتیوب در بهار عربی می پردازد. نویسنده معتقد است که اینترنت و شبکه های اجتماعی یکی از نمودهای بارز انقلاب های اخیر خاورمیانه است. البته به لحاظ تاثیرگذاری، این عامل هیچ گاه از عوامل اصلی و زیربنایی نبوده است، بلکه از عوامل فرعی و کاتالیزور موثر در انقلاب های خاورمیانه و شمال افریقاست.