بررسی تطبیقی و بینامتنی مثنوی خموش خاتون و هزار و یک شب

در فرآیند خوانش و ارزیابی یک اثر، بازیابی حضور متنی دیگر و آگاهی از چگونگی بازتولید آن در متن پیش رو موجب غنای تحلیل می گردد. امروزه پیوند ادبیات تطبیقی و بینامتنیت دستاوردی جدید است که تحلیل اثر در چارچوب الگوها و روش های آن تسهیل می گردد. هر چند بررسی شباهت ها و تاثیرگذاری آثار بر یکدیگر و چگونگی تحقق یا انتقال یک موضوع و درون مایه از مهمترین عوامل تحلیل در حوزه ادبیات تطبیقی است ولی خوانش بینامتنی دغدغه فرا رفتن از بررسی منابع مشابه و تاثیر و تاثر را دارد؛ یک متن بر پایه گفتمانی از پیش موجود بنا می شود و سپس آن گفتمان را از آن خود می کند و حتی موجب دگرگونی معنای متن محوری می گردد. مقاله حاضر ضمن تاکید بر این معنا و پیوند اصول نقد تطبیقی و بینامتنی بر آن است تا ضمن معرفی مثنوی خموش خاتون (که اصلی هندی دارد) به مهمترین عناصر درون متنی که زمینه را برای ارجاع به هزار و یک شب فراهم می کند بپردازد و پس از بررسی ای تطبیقی (شباهت ها و تاثیرگذاری ها) به چگونگی جذب و دگرگونی هزار و یک شب در گستره مثنوی خموش خاتون پرداخته و به تاثیر عناصری چون تعلیق، نقیضه، جایگشت و... که موجب معنا بخشیدن به روایتی دیگرگون شده و متنی دیگر را فرآوری کرده است نظر دارد. پیوند ساختار و عناصر نوین در این مثنوی با ساختار ابتدای هزار ویک شب (آغاز قصه شهرزاد) بستری دیگر را برای خوانشی تطبیقی- بینامتنی فراهم می کند.