پژوهشی در باب ساختار اثر هنری از چشم انداز یوری لوتمن

لوتمن با الهام از نگرش های زبان شناختی دوسوسور و یلمزلف و تکیه بر روش شناسی ساختارگرا نظریات بکر و بدیعی در باب چگونگی تحلیل ساختار اثر هنری به دست می دهد. او با طرح موضوع «هنر به مثابه نظام نظام ها» نشان می دهد که اثر هنری نوعی «نظام الگوساز ثانوی» است که بر اساس الگوی اولیه زبان شکل می گیرد. با این همه، اثر هنری از آن جایی که اطلاعات بیشتری را در فضای محدودتری می گنجاند، نسبت به زبان معمول ساختار پیچیده تری دارد. بنابراین مقاله پیش رو می کوشد ضمن بررسی خاستگاه های نظری اندیشه لوتمن، استدلال های وی را در این باره بررسی و تحلیل کند. در این بررسی مشخص می شود که در اثر هنری، تمامی فرم ها قابلیت آن را دارند که سمانتیره یا دلالتمند شوند. بر این اساس، در اثر هنری چندین نظام به طور هم زمان فعال می شوند؛ تنش و برخورد بین این نظام ها موجب تشدید یا تقویت دلالتمندی اثر و در نتیجه غنای آن می شود. در پایان این بررسی، نگارنده با طرح موضوع «انتظام معنایی» یا «بازی مدلول ها» می کوشد نکته ای هرچند مختصر در حوزه نشانه شناسی شعر پیش روی نهد.