تاملی در معنی واژه «دولت» و بررسی بیتی از حافظ

نخستین گام برای فهم معنی عبارات و ابیات در متون، پی بردن به معنی یا معانی صحیح و دقیق لغات و ترکیبات به کار رفته در آنها است. «دولت» یکی از این واژگان به شمار می رود که معمولا در معنای سعادت، بخت، حکومت، ظفر و اقبال و معانی ای از این دست در متون به کار رفته است. این واژه معانی دیگری نیز دارد که هم در متون عربی و هم در متون فارسی بازتاب یافته اما تا کنون مغفول مانده است. حتی معنای قاموسی این واژه نیز در برخی لغت نامه های فارسی ذکر نشده است.
در این مقاله بعد از تبیین معانی گوناگون «دولت» در متون عربی و فارسی، تصحیح و شرح بیتی از حافظ بررسی و نقد شده و نیز بیان شده است که بی توجهی برخی مصححان و شارحان به کاربردهای گوناگون واژه دولت موجب راه یافتن خطاهایی در تصحیح یا شرح بیت مذکور شده است.
دولت در متون فارسی در سه معنی به کار رفته است: الف) معنی قاموسی: دست به دست گشتن. ب) معانی مشهور مانند بخت و ظفر و... . ج) معانی دیگری که دقیقا متضاد معانی گروه دوم اند.