نقش واردات و صادرات محصولات مهم زراعی و باغی در تجارت مجازی آب و رد پای آب در کشاورزی ایران

در این مقاله نقش واردات و صادرات محصولات مهم کشاورزی در تراز خالص تجارت مجازی آب ایران تعیین و شاخص های آبی کشور محاسبه شده اند. شاخص های مطالعه شده شامل؛ رد پای آب در بخش کشاورزی، شدت مصرف آب کشاورزی، شاخص وابستگی به واردات آب مجازی و شاخص خود کفایی آب کشاورزی، بوده اند. طول دروه مطالعه، پنج سال (1388- 1384) بوده است. نتایج نشان می دهند که در این دوره، تراز خالص سالانه تجارت مجازی آب کشور همواره مثبت بوده و در نتیجه ایران وارد کننده آب مجازی در سطح جهانی در این دوره بوده است به طوری که از طریق صادرات 16 قلم محصول کشاورزی مهم، حدود 9/37 میلیارد مترمکعب آب به صورت مجازی صادر و از طریق واردات 16 قلم محصول کشاورزی مهم، تقریبا 8/125 میلیارد مترمکعب آب به صورت مجازی وارد کشور شده است. نکته قابل تامل در این خصوص، افزایش شدید تراز مثبت خالص تجاری مجازی آب کشور در سال های آخر این دوره است که دلایل آن افزایش سالانه جمعیت و وقوع خشکسالی در اغلب استان های کشور بوده است. در این دوره، میانگین سالانه رد پای آب در بخش کشاورزی کشور 8/104 میلیارد مترمکعب بوده و ایران با میانگین 6/17 میلیارد مترمکعب واردات خالص آب مجازی در سال، موجب ذخیره سالیانه این حجم آب از منابع داخلی خود شده است. هم چنین شاخص های آبی محاسبه شده برای کشور نشان دادند که به طور میانگین در این دوره، شدت مصرف آب کشاورزی 1/67%، شاخص وابستگی به واردات آب مجازی 8/16% و نیز شاخص خود کفایی آب کشاورزی حدود 2/83% بوده اند