قرائت تحلیلی - انتقادی از نظریه مقاصد شریعت در اندیشه غزالی

نظریه مقاصد شریعت که اخیرا در مطالعات فقه پژوهان شیعی نیز کم و بیش راه یافته، میراث اندیشه های ابوحامد غزالی از فقهای شافعی قرن ششم هجری است. غزالی برای نخستین بار از مقاصد شریعت در جایگاه یک نظریه استفاده کرد تا بر اساس آن تکلیف بخشی از حوزه های مالانص فیه را به شکل متفاوت از اسلاف خویش با رویکرد فقه شافعی و البته مطابق موازین عقلانی حل نماید. روشن است طرح چنین ایده ای با مبانی و لوازمی که در فقه اهل سنت دارد، در فقه شیعه سابقه ای نداشته و ضرورتی هم برای آن احساس نمی شود، زیرا فقه شیعه به برکت آموزه های پیشوایان معصوم^ در تمام حوزه ها، افزون بر نصوص خاص، اصول ویژه ای دارد که می تواند براساس آن تکلیف تمام حوزه های حیات انسانی را با حفظ استقلال، کماکان پوشش دهد. علاوه براین، خود نظریه در بستر اصلی خود اولا، از نظر حصر و ترتیب مقاصد در پنج موضوع، ثانیا، از جهت همخوانی با مبانی کلان مکتب اشعری و بالاخره، از جهت اصالت آن در برابر قیاس و مصالح مرسله، جای تامل دارد.