بررسی تطبیقی مفهوم و مصادیق آرزو، بین «متون دینی با تاکید بر ادعیه مهدوی» و «فرضیه جذب»

مفهوم آرزو و مفاهیم وابسته به آن _ مانند امل، رغبت، تمنا و... _ در متون اسلامی از جمله ادعیه و زیارات، مورد توجه و توصیف قرار گرفته است. برخی از اوصاف و تطبیقاتی که درباره مفهوم امل در ادعیه و زیارات مهدوی آمده اند عبارت اند از وصال معنوی و ارتباط قلبی با امام عصر(عج)، درک دوران ظهور و بهره مندی از ایشان، تحقق آمال امام زمان(عج) و دیگر معصومان(ع) در دنیا و آخرت، رسیدن مومنان و منتظران به آرزوهای ایمانی خود و... . نوع و مصادیق آمال و آرزوها و رغبت های مورد اهتمام در ادعیه، افزون برآن که فوق رغبت اولیه انسان است، فراهم کننده خواسته ها و امیال دیگر دنیوی و اخروی نیز هست که در پناه ظهور و فرج اهل بیت (ع) واقع می شود. از سوی دیگر، در برخی فرضیه های مطرح شده منتسب به علوم روان شناسی در دهه های اخیر، تمرکز ذهنی بر آرزوها و دستور به طبیعت و حرکت جهان به سمت تحقق این آمال به عنوان یک قانون به شمار آمده است. برخی از روان شناسان مسلمان و مبلغان این فرضیه ها در داخل کشور نیز با تمسک به آیات و روایات، مفهومی خاص از آرزوهای دینی و چگونگی تحقق آن عنوان می کنند. با بررسی تطبیقی این دو دیدگاه، نکاتی مثبت و مشترک همچون مثبت اندیشی و اعتماد به نفس و نیز تکیه بر قوانین الهی در طبیعت یافت می شود. از سوی دیگر، نقاط افتراقی مانند عدم جامعیت در این فرضیه، تعارض آرزوها، سودمحوری و دنیاگرایی و فراهم نشدن زمینه های لازم برای تحقق آرزوها، توجه نکردن به جامعه آرمانی و آرزوهای تحت لوای انسان کامل و... نیز روشن می گردد که از اشکالات تئوری جذب، ناشی می شوند.