بررسی تحلیلی مساله شهود عقلی در کانت و فیشته

یوهان گوتلیب فیشته مدعی بود تنها کسی است که روح فلسفه کانت را دریافته و به آن وفادار است. با این حال در برخی از اساسی ترین مسائل، موضع او، در ظاهر، مخالف با کانت به نظر می رسید؛ به همین دلیل با نقدهای جدی مواجه شد. از جمله، امکان«شهود عقلی» برای انسان که کانت آن را انکار می کند اما فیشته بنیاد آگاهی می داند و تصریح می کند که بدون شهود عقلی امکان حصول آگاهی برای انسان منتفی است. فیشته از یک سو اظهار می کند که شهود عقلی مورد نظر او و کانت دو مقوله‏ی متفاوتند؛ یعنی اشتراک لفظی دارند و از سوی دیگر اظهار می‏کند، کانت در این مساله با او هم رای است؛ علاوه بر آن‏که در نقد دوم، بنابر مقتضیات عقل عملی شهود عقلی را مجاز می‏داند، فحوای بسیاری از عبارات او در نقد اول نیز موید امکان آن است. شارحان، در نسبت میان کانت و فیشته در این مساله اتفاق رای ندارند. برخی نظر فیشته رامخالف کانت می دانند و برخی دیگر میان آنها اختلافی نمی‏بینند. نوشتار حاضر نخست به تنقیح مناط بحث در نظام کانت و فیشته می پردازد؛ سپس به نمونه ای از ادله ی موافقان و مخالفان اشاره می کند؛ در پایان، دلیل و تحلیل خود را بر عدم اختلاف میان آنان بیان می‏کند.