حفاظت از سلامت در پرتو مقررات موافقت نامه اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی

یکی از موافقت نامه های اصلی تحت شمول سازمان تجارت جهانی، موافقت نامه اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی (Sanitary and Phytosanitary Measures) است که اختصارا (SPS) نامیده می شود. این موافقت نامه برای اعضای سازمان تجارت جهانی چارچوبی از قواعد را به منظور اتخاذ و استفاده از اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی فراهم می آورد. هدف اقدامات دسته اول باید حفاظت از سلامت انسان و حیوان باشد و دسته دوم چنانچه از نامش برمی آید بر حفاظت از حیات و سلامت گیاهان متمرکز می باشد، با این حال هدف نهایی هر دو اقدام حفظ سلامت بشری و محیط زیست است. از نمونه های شناخته شده این اقدامات می توان به استانداردهای تغذیه، شیوه های صدور مجوز، ضوابط مربوط به حمل و نقل و یا قرنطینه اشاره کرد.
کشورهای عضو موافقت نامه SPS می توانند از طریق اعمال اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی مشروع، مانع از ورود کالاهای مضر و تهدیدکننده سلامت و حیات شهروندانشان به داخل قلمروشان شوند. از آنجایی که هدف سازمان تجارت جهانی آزادسازی تجارت است، اعمال هر گونه محدودیت تجاری با شرایط و ضوابطی همراه است که نادیده گرفتن آن ها موجب مسوولیت بین المللی دولت عضو خواهد شد.
در همین راستا موافقت نامه SPS و ضمائم آن نیز شرایط توسل به اقدامات بهداشتی و بهداشت گیاهی را در قالب اصلی ترین تعهدات دول عضو بیان کرده اند که شامل ضرورت، داشتن توجیه علمی و ارزیابی خطر می شود. این سه شرط ملاک های تعیین کننده در احراز مشروعیت اقدامات بهداشتی دولت های عضو محسوب می شوند.
در پژوهش حاضر ضمن بررسی دقیق این شروط، تلاش گردیده تا رویه قضایی مرتبط با اعمال آن ها از منظر حفاظت از سلامت مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد.