نفس شناسی به منزله مبنایی برای خداشناسی در نظام اندیشه ابن عربی و صدرالمتالهین

معرفت نفس از مهم ترین مباحثی است که همواره مورد تاکید فلاسفه و عرفا بوده و به دلیل ربط و پیوندی که با معرفت رب دارد، ضرورتی مضاعف یافته است. اندیشمندان و عارفان مسلمان برای فهم و ارائه تفسیری دقیق از چگونگی سیر از معرفت نفس به معرفت رب، تلاش فراوان کرده اند. محیی الدین بن عربی و صدرالمتالهین، با دو رویکرد عرفانی و فلسفی، شناخت نفس را بهترین راه رسیدن به حقیقت هستی و شناخت خداوند می دانند. در این مقاله با سیری در مبانی نظری و تحلیل آرای معرفتی این دو حکیم، کوشیده ایم چرایی و کیفیت گذر از نفس شناسی به خداشناسی را از دیدگاه آنان بررسی کنیم، تا علاوه بر یافتن نقاط اشتراک و اختلاف این دو دیدگاه، ربط و نسبت موجود میان این دو رویکرد عرفانی و فلسفی را در این موضوع خاص دریابیم. علی رغم اینکه صدرالمتالهین الگوی ابن عربی را در کیفیت سیر از نفس شناسی تا خداشناسی می پذیرد، اما درصدد برمی آید تا بر مبانی عرفانی محیی الدین برهان اقامه کند و آنها را بر اساس اصول فلسفی خود بازخوانی کند.