بررسی تکوینی یا اعتباری بودن حق از دیدگاه آیت الله مصباح

نوشتار پیش‏رو درباره یکی از بحث‏های مهم فلسفه حق است و آن پرداختن به این پرسش است که آیا «حق» در کاربرد «حق داشتن» از نظر آیت‏ الله مصباح، امری تکوینی است یا اعتباری؟ برای مثال وقتی گفته می‏شود «خداوند حق خلق دارد» یا «انسان حق حیات دارد»، آیا حق موردنظر با قطع‏نظر از جعل جاعل دارای واقعیت نفس‏الامری و حاکی از واقع است یا امری اعتباری و قراردادی است؟ اگر حق نیز امری عینی و تکوینی باشد، در آن صورت حق‏ها ازجمله امور عینی و نفس‏الامری بوده، کشف‏شدنی خواهند بود و برای پی بردن به حق‏ها باید به امور عینی و تکوینی مراجعه کرد؛ وگرنه مفهوم حق از قبیل مفاهیم اعتباری و قراردادی بوده، حاکی از واقع نیست که در این صورت حق‏ها متکی به اعتبار معتبرند. با توجه به اینکه آیت‏ الله مصباح از شخصیت‏های برجسته و صاحب‏نظر در علوم انسانی بوده، نظرشان در مسئله حق تاثیرگذار است، نوشتار حاضر به بررسی نظر ایشان در این‏باره پرداخته و درصدد بیان این مدعاست که بر اساس مبانی آیت‏ الله مصباح و معانی مختلف اعتباری چنین نیست که حق فقط ماهیتی اعتباری داشته باشد، بلکه می‏توان برای حق ماهیتی غیراعتباری نیز قایل شد.