تاثیر چند عامل زراعی بر دوره بحرانی کنترل علفهای هرز سویا

سابقه و هدف. دوره ی بحرانی کنترل علف های هرز بعنوان مقطعی از چرخه زندگی گیاه زراعی تعریف می شود که تداخل علف های هرز در آن منجر به بیش ترین کاهش عملکرد می گردد. از عوامل موثر بر این دوره می توان به تاریخ، رقم مورد کاشت و تراکم گیاهی اشاره کرد. تاریخ کاشت گیاه زراعی بر تداخل با علف های هرز تاثیر گذار است. ارقام سویا از نظر قدرت رقابت با یکدیگر متفاوتند که ممکن است مربوط به ویژگی های ر قابتی و یا آللوپاتی آنها باشد. تراکم گیاه زراعی نیز روی جمعیت علف های هرز خاصیت بازدارندگی دارد. در مورد تاثیر این سه عامل تاکنون در منطقه کار پژوهشی انجام نشده است.
مواد و روش ها. این مطالعه در دو آزمایش جداگانه در سال 1392 در مزرعه ای واقع در شرکت زراعی دشت ناز ساری انجام شد. آزمایش اول به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمار های آزمایش شامل تاریخ کاشت در دو سطح(16 خرداد و4 تیر ماه) به عنوان عامل اصلی و رقم(شامل ارقام 033 و آجیلی) و عامل وجین(با 12 تیمار زمان وجین) بصورت فاکتوریل به عنوان عامل فرعی بودند. آزمایش دوم با آرایش اسپلیت پلات با دو عامل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 24 تیمار و سه تکرار به اجرا درآمد. عامل اول تراکم کاشت سویا در دو سطح(31 و 42 بوته در متر مربع) وعامل دوم شامل انواع مدیریت های زمانی کنترل و رقابت علف هرز(12 سطح) بود. تیمار ها بر اساس مراحل نموی سویا در دو گروه در هر دو آزمایش قرار گرفتند. تیمار های عامل وجین به دو دسته تداخل علف های هرز تا مراحل صفر(سبز شدن)،5،3،1 برگی وگلدهی و تیمار های کنترل علف های هرز تا مراحل یاد شده تقسیم شد. با در نظر گرفتن تیمار تداخل علف های هرز تا مرحله صفر به عنوان شاهد بدون علف هرز، این دو دسته از تیمار به ترتیب با توابع لجستیک وگامپرتز برازش داده شد و دوره بحرانی علف های هرز برای سه عامل تاریخ کاشت، رقم و تراکم تعیین گردید.
یافته ها. با احتساب 5 درصد کاهش عملکرد قابل قبول، شروع دوره بحرانی کنترل علف های هرز برای کاشت زود و دیر سویا به ترتیب 29 و 359 درجه روز، و پایان دوره در 1678 و 1258 درجه روز پس از کاشت برآورد گردید. فرصت زودتر مساعد اعم از آبیاری و کود هی در کاشت زود، به علف های هرز مهلت بیش تری برای جوانه زنی و رقابت با سویا داده و منجر به طولانی تر شدن این دوره گردید. متوسط تراکم علف های هرز در طول آزمایش اول 77 بوته در متر مربع و علف های هرز غالب، گاو پنبه، تاج ریزی وتاج خروس بودند. شروع دوره بحرانی برای هر دو رقم یکسان، ولی مدت دوره برای رقم آجیلی طولانی تر بود. رقم 033 به علت سرعت رشد بیش تر و قابلیت بستن زودتر کانوپی گیاهی ، دوره بحرانی کنترل علف های هرز کوتاه تری داشت. با افزایش تراکم سویا محدوده ای برای دوره بحرانی کنترل علف های هرز برآورد نگردید. این موضوع از طریق کاهش تراکم علف های هرز بخصوص تاج خروس که بذور آن جهت جوانه زنی به نور محتاج است توجیه شد.
نتیجه گیری. اختلاف در دوره بحرانی به علت تاریخ کاشت ضرورت توجه بیش تر به تاثیر فاکتور های محیطی موثر بر رقابت را در شرایط محدودیت منابع روشن نمود. تاریخ کاشت زود نیاز به کنترل شدیدتر علف های هرز را می طلبد. در این مطالعه مشخص شد کاشت دیرتر سویا با تراکم بیش تر و استفاده از رقم 033 ضمن کاهش استفاده از علف کش، ریسک آسیب به محصول در سال بعد را کم می کند.