ابن خلدون و نقد سنت های روایتی در تاریخ نگاری متقدم نمونه بحث: روایت شناسی سقوط برمکیان در تاریخ نگاری مورخان تا پایان قرن چهارم

نقد ابن خلدون به روش، بینش و نگرش در تاریخ نگری و تاریخ نگاری مورخان مسلمان، برای همیشه معیارها را در این حوزه از معارف دگرگون ساخت؛ کاری که از دریچه نگاه امروزین می توان آن را رویکردی معرفت شناسانه و نوین به علم تاریخ دانست. این پژوهش کوشیده است با ذکر یک نمونه مثالی- تاریخی، نقد ابن خلدون به رویکرد این مورخان را به عرصه امتحان و سنجش بیاورد. نمونه مدنظر سقوط برامکه در زمان هارون است که چگونگی بازتاب آن در تاریخ نگاری های چهار قرن نخستین محل پرسش است. ابتدا نقد ابن خلدون به روش و بینش مورخان متقدم ذکر می شود و سپس با ذکر نمونه تاریخی، صحت این فرضیه به آزمون گذاشته شود.
نشریه تاریخ اسلام در آینه پژوهش: شک نیست که ابن خلدون شخصیت بزرگی بوده و نخستین بار باب تحلیل عقلی در تاریخ را باز کرد و معیارهایی برای آن معرفی کرد. اما باید توجه داشت که نقدهایی بر ابن خلدون و برخی اندیشه های او وارد است (تاریخ در آینه پژوهش، پیش شماره 3، پاییز 1382، تاملی در آثار و اندیشه های ابن خلدون). لذا نباید او را مثل هر بزرگ دیگر مطلق انگاشت، و درباره او غلو کرد. ضمنا ابن خلدون روش ها و معیارهای تحلیل در تاریخ را که در «مقدمه» مطرح کرده در تاریخ خود «العبر» به کار نبسته یا نتوانسته است! آنچه در این مقاله آمده، دیدگاه نویسندگان محترم مقاله است.