موقعیت و نقش زنان مسلمان در علم؛ مقایسه تاریخی ایران و غرب

زنان در طول تاریخ علم هرگز جایگاهی برابر با مردان نیافته اند. مطالعه ی تاریخ مشارکت و نقش زنان در علم در ایران و غرب نشان می دهد که تمایز چندانی میان جایگاه زنان در علم تا دهه های پایانی قرن نوزدهم میان زنان ایرانی و اروپایی وجود نداشته است. در تاریخچه ی هر دو، آموزش زنان با توجه به نقش های خانگی و فضیلت های اخلاقی پیشامدرن زنانه صورت می گرفته است. تنها در اوایل قرن بیستم است که آموزش آکادمیک زنان در اروپا از ایران پیشی می گیرد. در دوران معاصر نیز، جایگاه زنان چه در اروپا و چه در ایران همچنان در مقام فرودست تری نسبت به مردان قرار دارد. بررسی پیشینه ی تحقیق نشان می دهد ورود زنان به دانشگاه، چه در مقاطع پایین و چه در مقاطع بالای تحصیل مانند دوره ی کارشناسی ارشد و دکتری در ایران، تفاوت چندانی با اروپا ندارد. ریزش زنان در نردبان ترقی و رسیدن به موفقیت های علمی، چه در ایران و چه در غرب بسیار بیش از مردان است؛ اما تفاوت محسوسی در کمیت ریزش و قرارگیری آنان در موقعیت های علمی (مانند عضویت هیات علمی، عضویت در نهادهای علمی و بنیادهای نخبگان) و جایگاه های مدیریتی مشاهده می شود. نظریه های جامعه شناختی به دو عامل مشارکت زنان و ممانعت بیرونی در تبیین جایگاه زنان در علم پرداخته اند. به نظر می رسد که از بین بردن شکاف جنسیتی در پرکردن جایگاه های علمی، به بهترین نحو با استفاده از نظریه های مبتنی بر ممانعت و اعمال سیاست های برابری گرایانه در نهادهای علمی و آموزشی امکان پذیر است.