اثربخشی مداخله ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر انعطاف پذیری روانشناختی، تحمل پریشانی و تجربه مجدد ضربه در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه

در ایران تعداد زیادی از جانبازان از اختلال استرس پس از آسیب رنج می برند و تلاش های زیادی برای ارزیابی انواع درمان های روانشناختی در این زمینه صورت گرفته است. یکی از درمان هایی که می تواند در این زمینه موثر باشد درمان ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس است.
هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی مداخله ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر انعطاف پذیری روانشناختی، تحمل پریشانی و تجربه مجدد ضربه در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب بود.
این پژوهش در سال 1395 با یک طرح نیمه تجربی انجام شد. جامعه آماری کلیه جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب مراجعه کننده به بیمارستان شهید رجایی شهرستان نجف آباد بود که از بین آن ها تعداد 40 جانباز مبتلا به صورت نمونه هدفمند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار پژوهش پرسشنامه پذیرش و عمل، مقیاس تحمل پریشانی و مقیاس استرس ضربه ثانوی بود که به صورت پیش آزمون و پس آزمون بر روی هر دو گروه اجرا شد. آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس صرفا برای گروه آزمایش اجرا شد و پس از آن پس آزمون برای هر دو گروه انجام گرفت.
جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافته ها نشان داد که مداخله ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر تحمل پریشانی (0/05 P<، 16/4 F=) و تجربه مجدد ضربه (0/05 P<، 10/92 F=) در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب تاثیر معنی داری دارد ولی بر انعطاف پذیری روانشناختی در جانبازان مبتلا به این اختلال تاثیر معنی داری ندارد (0/05 P>، 2/14 F=). این تاثیرپذیری در مورد خرده مقیاس های تحمل پریشانی (تحمل، جذب، ارزیابی و تنظیم) و تجربه مجدد ضربه (مزاحمت، اجتناب و برانگیختگی) نیز معنی دار شد. میانگین و انحراف معیار نمرات انعطاف پذیری در گروه آزمایش در پیش آزمون و پس آزمون به ترتیب (4/08 S=، 33/21 M=) و (3/34 S=، 36/21 M=) و در گروه کنترل به ترتیب (5/83 S=، 33/48 M=) و (5/57 S=، 33/17 M=) و در مورد تحمل پریشانی در گروه آزمایش به ترتیب (7/68 S=، 33/62 M=) و (8/05 S=، 39/87 M=) و گروه کنترل به ترتیب (9/66 S=، 34/77 M=) و (10/00 S=، 9/66 M=) می باشد. در تجربه مجدد ضربه در گروه آزمایش به ترتیب (7/47 S=، 62/86 M=) و (10/64 S=، 57/24 M=) و در گروه کنترل به ترتیب (10/64 S=، 24/57 M=) و (12/52 S=، 54/76 M=) به دست آمد.
نتایج پژوهش فوق نشان داد که ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس می تواند در افزایش تحمل پریشانی و کاهش علائم اختلال استرس پس از آسیب تاثیرگذار باشد. آموزش ذهن آگاهی باعث می شود افراد بدون تلاش در جهت هر نوع تغییر، صرفا تجارب هیجانی خود را مشاهده و بپذیرند. نتیجه به دست آمده در مورد متغیر انعطاف پذیری روانشناختی احتمالا به علت حجم کم نمونه بوده است.