مروری نو بر ادراک حسی در معماری بازار ایرانی-اسلامی (نمونه موردی: بازار کاشان)

در برخورد با محیط، ادراک حسی مقدمه اولیه تولید معنا است و طراح محیط باید تفکرات صرفا فنی را با دنیای ادراک حسی گره بزند تا امکان نزدیک شدن به معنای واقعی و زنده موجود در دل زندگی مردم فراهم شود. در معماری شاخص تمامی تشکل های کالبدی و روانی مولف به بستری برای شکل گیری اثر او تبدیل می شوند تا موجب شود مخاطب جوهر های معنوی از خود داشته باشد. معماری سنتی ایران به ویژه معماری بازار ایرانی نوعی معماری تجسمی، ادراکی- حسی است و تمامی حواس را به کار می گیرد. هدف پژوهش حاضر بررسی و شناخت مفهوم و ساختار بازار کاشان به عنوان فضایی همخوان با ارزش ها و هویت ایرانی بود. ترکیبی از روش های تحقیق کیفی و کمی به کار رفت و بدنه اصلی پژوهش حاضر روش تحلیلی - اکتشافی بود. معماری بازار کاشان به عنوان نمونه ای از بازارهای سنتی ایران، باپیکره مندکردن عناصر محرک حواس، نظام متمرکز حواس را ایجاد می کند. نظام جهت دهنده اصلی، مسیرهای حرکتی با کیفیت دعوت کنندگی به حرکت و کشف فضا را رقم زده و در فضاهایی مانند مساجد، تیمچه ها و فضاهای باز مجاور بازار، آرامش و تامل را برای باشندگان در فضا فراهم می سازد. در بازار، فرآیند ادراکی در مواجه با ازدحام و خلوت مطلوب در محیط به دست می آید. این خلوت در گام نخست منجر به ایجاد کیفیت دعوت کنندگی به کسب آرامش، تامل، غور و اندیشه می شود، در مراحل بعدی و براساس آگاهی انسان به دریافت نظام های معنایی و در نهایت به شناخت ارز شها و زیبایی شناسی منجر می شود.