بررسی ترکیبات عمده اسانس گیاه دارویی مرزه (Satureja hortensis L.) تحت تاثیر تاریخ کاشت و تراکم در استان مازندران

جنس Satureja متعلق به تیره Lamiaceae می باشد که در ایران 12 گونه گیاه علفی یکساله و چند ساله دارد. گونه های جنس مرزه به دلیل میزان اسانس بالا و استفاده در آشپزی و صنایع غذایی، عطر و ادکلن، آرایشی و بهداشتی و داروسازی دارای اهمیت اقتصادی و پزشکی زیادی هستند. هدف از این تحقیق بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بر عملکرد کمی و کیفی اسانس گیاه دارویی مرزه (Satureja hortensis L.) در شرایط آب و هوایی منطقه ساری بود.

بدین منظور آزمایشی به صورت طرح اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تاریخ کاشت (22 فروردین و 2، 13 اردیبهشت) و سه تراکم (35×15، 35×25 و 35×35) و با سه تکرار در سال 1389 در مزرعه دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. گیاهان در مرحله گلدهی کامل بررسی شدند. با استفاده از دستگاه کلونجر (تقطیر با آب) به مدت 3 ساعت اقدام به استخراج اسانس گیاه گردید. جداسازی و اندازه گیری ترکیبات اسانس توسط دستگاه GC و GC/MS صورت گرفت.

اثر تاریخ کاشت بر درصد اسانس در سطح آماری 5 درصد و بر عملکرد خشک اندام هوایی در سطح آماری 1 درصد معنی دار شد. بیشترین درصد اسانس (2/15) از تاریخ کاشت اول و حداکثر عملکرد خشک اندام هوایی نیز (3023/1 و 2663/9 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب از تاریخ های کاشت سوم و دوم بدست آمد. اثر تراکم و اثر متقابل تاریخ کاشت و تراکم بر درصد اسانس و عملکرد خشک اندام هوایی معنی دار نشد. اثر تاریخ کاشت و تراکم نیز بر عملکرد اسانس و هیچ یک از پنج ترکیب عمده اسانس (کارواکرول، گاما ترپیینن، پاراسیمن، آلفاترپینن و کامفن) معنی دار نشد.

 با مدیریت صحیح و انتخاب راهکارهای مناسب به زراعی می توان عملکرد اندام هوایی، میزان اسانس و ترکیبات عمده اسانس مرزه را افزایش داد.