شناسایی الگوهای مختلف دمای سطح آب دریای خزر با استفاده از روش تحلیل خوشه ای

دمای سطح آب دریاها و اقیانوس ها یکی از شاخص های سنجش ویژگی های اقیانوس شناسی و هواشناسی است، به طوری که در مسائل اقیانوس شناسی، هواشناسی، ماهیگیری و سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های دریایی نقش مهمی ایفا می کند. یکی از پهنه های آبی که نقش بسزایی در اکوسیستم، امنیت غذایی، فرصت اشتغال، امنیت نظامی و غیره برای برخی از کشورهای هم جوار با آن، من جمله ایران دارد، پهنه ی آبی دریای خزر می باشد. کشیدگی دریای خزر در راستای شمالی جنوبی به طول 1200 کیلومتر سبب شده است، الگوهای دمایی مختلفی را تجربه نماید. لذا این تحقیق بر مبنای آمار ماهانه و 25 ساله ی (2009-1985) دمای آب سطح خزر که از تارنمای نوآ استخراج گردید، اقدام به خوشه بندی الگوهای متفاوت دمایی نموده است. نرم افزارهای مورداستفاده در این تحقیق شامل MatLab و Surfer می باشد. بر مبنای خوشه بندی 300 ماه موردنظر، 6 خوشه ی اصلی استخراج گردید که به ترتیب خوشه ی یک با 101 ماه و خوشه ی پنجم با 95 ماه، در رتبه های اول و دوم بیشترین فراوانی قرار دارند. به هرحال در اکثر خوشه ها، ناحیه ی جنوب شرق خزر جنوبی به عنوان گرم ترین منطقه شناخته شد و خزر میانی نسبت به سایر نواحی دیگر به عنوان خنک ترین ناحیه معرفی گردید. به طوری که با حرکت از خزر شمالی و جنوبی به ناحیه ی خزر میانی، از مقادیر دما کاسته شده است. لازم به توضیح است که بالاترین ضریب تغییرات و انحراف معیار دمای سطح آب خزر نیز، متعلق به خزر میانی می باشد؛ بنابراین در این تحقیق برای اولین بار در تحلیل دمای سطح آب خزر به جای صرف میانگین ماهانه برای کل دوره زمانی، از خوشه بندی دما برای شناسایی الگوی دمایی ماهانه استفاده گردید و درنهایت یافته های این تحقیق نشان می دهد که در تحلیل های اقلیمی نمی توان تنها از میانگین های تقویمی مانند ماهانه استفاده نمود زیرا یک الگوی دمایی تنها در یک ماه اتفاق نمی افتد و از طرف دیگر نیز ممکن است در بعضی سال ها در ماه های مختلف الگوها متفاوت شوند، پس بنابراین بهترین حالت در تحلیل دمای سطح آب دریای خزر استفاده از الگوهای خوشه ای است.