خوانشی دینی- فلسفی از هبوط نفس انسانی در نگاه صدرالمتالهین

هبوط انسان از مهم ترین مسائل حوزه انسان شناسی در دین پژوهی و مطالعات فلسفی است؛ که نه تنها به تبیین ماهیت نفس، بلکه به چگونگی و نحوه پیدایش آن اشاره دارد. اگر چه در بعضی از آیات قرآن و روایات متعدد هبوط به وضوح مطرح شده است؛ اما در آثار فلسفی ملاصدرا آمیخته با بحث حدوث نفس توصیف گردیده است. به همین جهت نوشتار حاضر بر آن است که به واکاوی مسئله هبوط در نظام فلسفی صدرالمتالهین و برخی از آیات و روایات مربوطه بپردازد. و تصویری از هویت و چیستی هبوط از منظر دینی و فلسفی ارائه نماید. و با رویکردی مساله محور به تبیین نظریه جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا بودن نفس انسانی پرداخته و این ادعا را اثبات کند که در نگرش صدرایی نسبت «حدوث» و «هبوط» نه از نوع تقابل و تعارض و نه از سنخ تمایز و تغایر بلکه به گونه ای سازگار و سازوار است؛ و می کوشد با تمایز قائل شدن میان رویکرد فلسفی، عرفانی و تفسیری صدرالمتالهین از اطوار نفس انسان و شناخت صحیح مقام روح و نفس، جایگاه وجودی انسان در دایره هستی را مورد کنکاش قرار دهد؛ و با رهیافتی فلسفی سعی می کند از ابعاد وجود شناختی هبوط انسان، متناسب با دیدگاه خاص ملاصدرا در نحوه تحقق انسان تفسیری عقلانی عرضه نماید.