تحلیل بصری نگاره شیخ مهنه و پیرمرد روستایی (کمال الدین بهزاد)

ارزش و جایگاه نقاشی ایرانی در میان هنرهای اسلامی بر کسی پوشیده نیست. این هنر به واسطه ادبیات و در خدمت کتاب آرایی جایگاهی برای نمایش نبوغ و عرصه ای برای بیان دیدگاه و اندیشه هنرمند مسلمان به شمار می رفت. این پیوند زمانی بحث برانگیز تر می شود که هنرمند نگارگر به تجسم بخشی متنی ادبی عرفانی می پردازد و سعی در ترسیم مفاهیم انتزاعی آن دارد. تصویرگری این نوع آثار ادبی به دلیل قالب خاص آن، در ادوار مختلف کمتر مورد توجه نگارگران قرار گرفته است. لذا آثار مصور مربوط به این گونه نیز معدود و کم شمار است. از میان متون ادبی عرفانی، از منطق الطیر عطار میتوان یاد کرد که چندین بار دستمایه آفرینش هنرمندان قرار گرفته است. منطق الطیر نسخه موزه متروپولیتن یکی از ارزشمندترین نمونه های مصور در میان آثار برجای مانده و متعلق به یکی از دوره های طلایی نقاشی ایرانی می باشد. لذا پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل یکی از نگاره های این نسخه به نام«شیخ مهنه و پیرمرد روستایی» می پردازد و با واکاوی نمادهای استفاده شده در تصویر و با تکیه بر باورهای دینی هنرمند به ارتباط این نمادهای مصور با متن بپردازد. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای می باشد. این پژوهش میزان پایبندی هنرمند به متن را مورد سوال قرار داده و به بررسی نمادها و منشا استفاده از آنها و المان های خاصی که در اثر به کار رفته نیز توجه دارد و در پی پاسخ به سوالاتی از این قبیل می باشد: آیا تصویرگری برای متنی عرفانی الزاما نگاره ای عرفانی را بوجود می آورد؟ و آیا باورهای دینی و شخصی نگارگر در خلق اثر و بکارگیری نمادها نقشی داشته است؟