آشنایی با ناقل های سیس ژنیک و اینتراژنیک و کاربرد آن ها در به نژادی غلات (مقاله مروری)

امروزه پیشرفت های زیادی در به نژادی گیاهان زراعی با استفاده از ابزار مهندسی ژنتیک به دست آمده به طوری که سطح زیرکشت گیاهان تغییریافته ژنتیکی (Genetically modified=GM) در 20 سال گذشته در نقاط مختلف دنیا افزایش قابل توجه ای یافته است.با وجود مزایای زراعی و اقتصادی و تاثیرات مفید غیرقابل انکار آنها بر محیط و سلامتی انسان، شک و تردید جامعه و مصرف کنندگان نسبت به گیاهان GMسبب شده است تا اجرا، بهره برداری و تجاری سازی آن ها و به عبارتی کاربرد تکنیک هایمولکولی در بسیاری از گیاهان زراعی متوقف شود.این امر عمدتا به سبب ورود ژن های نشانگر انتخابی با منشا باکتریایی به ژنوم گیاه میزبان و نیز مرتبط با آثار سوء احتمالی انتقال عناصر ژنتیکی بین گیاهانی است که در طبیعت معمولا غیرقابل تلاقی هستند. اولین مرحله در اجرای این هدف، طراحی یک ناقلDNA  ویژه برای هر گیاه زراعی است به گونه ای که منطقه T-DNA آن فقط از عناصر ژنتیکی همان گیاه و یا خویشاوندان نزدیک ژنتیکی آن به دست آمده باشد که در این صورت می تواند پذیرش مصرف کنندگان را به همراه داشته باشد. از مهم ترین عناصر، پروموتر، ترمیناتور، مرزهای تکراری چپ و راست T-DNA و غیره است که باید با انواع گیاهی جایگزین شود. در اغلب موارد استفاده از ژن هاینشانگر که منشا باکتریایی دارند باید اجتناب شود یاپس از تولید و ایزوله کردن گیاه تراریخت، از گیاه هدف به روش های مختلف حذف شوند. در این مقاله،مفهوم رهیافت های سیس ژنیک یا اینتراژنیکبرای به نژادی گیاهان و نکات علمی و فنی برای طراحی وکتورهای گیاهی به طور خلاصه بررسی و ارایه شده است.