تبیینی روش شناختی از فرآیند تحلیل مفهومی در فلسفه تربیت با رویکرد اسلامی بر اساس نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی (ره)

هدف از این مقاله ارائه تبیینی روش شناختی از فرایند تحلیل مفاهیم تربیتی در فلسفه تربیت با رویکرد اسلامی بر مبنای نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی است. تحقیق با روش استنتاجی (تحلیل پیش رونده) انجام شده است و پس از اشاره به مدعای اصلی نظریه مزبور، به استنتاج دلالت های آن، در ارتباط با روش شناسی این نوع تحلیل مفهومی می پردازد. اهم یافته ها: 1- بر اساس نظریه ادراکات اعتباری و تبیین خاص آن از رابطه بین واقعیت ها و ارزش ها، مفاهیم تربیتی، از نوع اعتباریات مابعدالاجتماع تلقی می شوند که فرایند پردازش آن ها، در همه جوامع بشری به شیوه استدلالی جدل، باملاحظه مجموعه ای از واقعیات و حقائق مربوط به نیازها و اغراض و مصالح ناظر به زندگی مطلوب انسان و نیز با توجه به استعدادها و شرایط واقعی تاثیرگذار بر آدمی، در جهت تنظیم و هدایت روابط انسانی دارای اثر نسبتا پایدار در ابعاد شخصیت دیگران، جعل و ابداع عقلایی می شود؛ 2- مفاهیم تربیتی دارای این ویژگی ها هستند: اعتباری و هنجاری بودن و درنتیجه عدم امکان اتصاف به صدق و کذب؛ رابطه تولیدی و ضروری نداشتن با قضایای بدیهی و نظری؛ امکان تحول و تغییر و امکان ارتباط روان شناختی جعل این نوع مفاهیم با نظر به مجموعه واقعیات و نیازهای وجود انسان؛ 3- اهم ملاک های اعتباربخشی این گونه مفاهیم عبارت اند از: الف- موجه بودن ارزش ها و گزاره های پشتیبان؛ ب- سازگاری آن ها با سایر ارزش های مقبول اجتماعی؛ ج- کارآمد بودن این مفاهیم. در نهایت با تاکید بر تمایز میان عناصر ثابت و متغیر در نیازهای بشری و تفکیک نسبیت مفهومی از نسبیت مصداقی، جایگاه ثبات و نسبیت در فرآیند تحلیل مفاهیم تربیتی، مشخص شد.