بن مایه های حکومت مندی مدرن دینی در دوره پیشامشروطه؛ با تاکید بر رساله یک کلمه مستشارالدوله

آگاهی از مسئله عقب ماندگی ایران در عصر قاجار، روشنفکران را به تامل در علل این امر، متوجه معایب حکومت در ایران و تحول در آن را عامل گشایش پیشرفت و ترقی در مغرب زمین نمود. تلاش برای فهم زوایای تجدد در غرب و الگوبرداری از آن، به گسست معرفتی در اندیشه این گروه نسبت به مبانی هویتی انجامید. به گونه ای که بعضا آنان دین را عامل عقب ماندگی و فروکاست جامعه ایران و در تضاد با مدرنیته، و اسلام را ناتوان از ارائه الگوی بدیلی برای تحول در ساختار اجتماعی- سیاسی تلقی می کردند. مستشارالدوله از جمله روشنفکران عصر قاجار در تلاش است تا با انطباق گزاره های حکومت مندی مدرن با نص قرآن، مدرنیته را قابل انطباق با اسلام نشان دهد. این مقاله در تلاش است تا نحوه تفسیر و انطباق نص قرآن و روایات با گزاره های حکومت مندی مدرن را براساس تحلیل متن رساله خطی یک کلمه براساس روش توصیفی- تحلیلی انجام دهد. دستاورد پژوهش حاضر نشان می دهد که تلاش در جهت ارائه قرائتی از همسازی اسلام و مدرنیته و در راستای فهم خوانشی بومی و دینی از حکومت مندی مدرن با اتکا به نص قرآن و روایات و تاکید بر جامعیت دین اسلام نسبت به اندیشه مدرن در غرب، عمده هدف نگارش آن بوده است. این رساله ضمن طرد رویکردهای غالب زمانه خود، یعنی دوره پیشامشروطه مبنی بر ناسازگاری دین و مدرنیته و استفاده ابزاری از دین، خوانش جدیدی از آن ارائه می دهد.