نگاهی تاریخی بر دوران فعالیت تئاتر خصوصی در ایران با تمرکز بر وضعیت تئاتر کشور بین سال های 1357 تا 1280 شمسی

در اواخر دوره ی ناصری همزمان با گسترش موج انجمن گرایی، رویداد مهمی در تئاتر ایران شکل گرفت و آن ایجاد نوع جدیدی از نمایش بود که به واسطه ی آن، تحول و گذر از نمایش های تفننی دوره ی ناصری به سوی تئاتر به شیوه ی اروپایی و متعاقب آن شکل گیری نخستین گروه ها و تماشاخانه های خصوصی آغاز شد. این ساختار تازه به صورت مستقل و با تامین خود به لحاظ مالی، به سرعت گسترش بیشتری یافت و پس از چندی به طور کامل مسیر خود را از انواع نمایش های تقلید و تعزیه و معرکه گیری جدا کرد و ریشه های نخستین تئاترهای .ش پایه گذاری کرد. با این وجود جریان تئاتر 1332 تا 1300 حرفه ای در ایران را بین سال های خصوصی نتوانست در ایران مدت زمان زیادی ادامه پیدا کند و پس از یکی دو دهه متوقف شد. عوامل چندی در این توقف موثر بود: وضع قوانین سختگیرانه، منازعه میان گروه های وابسته به احزاب سیاسی و دولت ها و عدم حمایت حکومت وقت از تئاتر های خصوصی و از طرفی تمایل به ایجاد جریان تئاتری که علاوه بر پنهان کردن فترت های به وجود آمده، منطبق بر سیاست های دولت نیز باشد، از عوامل توقف این جریان تئاتری به شمار می روند. ازاین رو فرضیه این پژوهش این است که «جریانات فرهنگی و مدیریت هنری در پیشرفت یا افول تئاتر خصوصی تاثیرگذار هستند». برهمین اساس پرسش های اصلی که مورد ارزیابی قرار می گیرند عبارتند از: چه جریانات فرهنگی در تکوین تئاتر خصوصی موثر افتاد؟ تاثیر جریانات سیاسی و احزاب در توسعه و پیشرفت تئاتر خصوصی به چه صورت بود؟ ورود حاکمیت به حوزه ی نمایش چه تغییراتی در روند تئاتر خصوصی ایجاد کرد؟ جایگاه سیاسی حاکمیت به چه نحوی فعالیت های تئاتر خصوصی را تحت الشعاع قرار می داد؟ و درنهایت تاثیر عوامل اجتماعی و سیاسی بر روند توقف حرکت تئاتر خصوصی به چه طریق بود؟ تا 1280 این مقاله تلاش دارد با درنظرگرفتن عوامل موثر سیاسی و اجتماعی که بین سال ها .ش بر تئاتر ایران مسلط بوده است، از منظر تاریخی سیر شکل گیری تئاتر خصوصی در 1357 ایران را ارزیابی کرده و سپس دلایل توقف این جریان مهم تئاتری را برشمارد. روش تحقیق به کار برده شده در این تحقیق، توصیفی تحلیلی است و از تکنیک کتابخانه ای بهره برده شده است.