حق نفقه حیوانات در فقه اسلامی

حیوانات از مهم ترین مخلوقاتی هستند که حقوق ایشان امروزه بیش از هر موجود دیگری توجه بسیاری از اقشار انسانی را به خود جلب کرده است. از منظر فقه اسلامی حیوانات نیز مانند انسان ها دارای حقوق گوناگونی هستند. یکی از مهم ترین این حقوق، حق نفقه ایشان می باشد. چنان که حتی قرآن کریم در آیه 60 از سوره مبارکه عنکبوت به فراهم کردن نیازهای ضروری و حاجت های مهم حیوانات اشاره کرده و حتی نام آنها را در کنار انسان ها ذکر نموده است. این مساله اگرچه در میان حوزه های مختلف علمی موضوعی نسبتا نوظهور است و برخی فعالان و پژوهشگران این حوزه معتقد بر مغفول ماندن جوانب بسیاری از آن هستند، لیکن این مغفول ماندن را نباید به معنای سکوت و غفلت ریشه ای و مبنایی دانست. بلکه مساله حقوق حیوانات از حیث مبنا و پایه، چه در مستندات فقهی و چه در میان رویکردهای حقوقی دارای زوایای مختلف و نسبتا کاملی است؛ که در آنها نه تنها جوانب مختلف موضوع مغفول نمانده، بلکه حتی می توان گفت تقریبا تمام جوانب آن را پوشش داده اند. لذا مغفول ماندن برخی از جوانب این مساله نظیر حق نفقه حیوانات را در مقطع زمانی حال، می بایست ناشی از غفلت پژوهشی دانست. این مقاله بر آن است که با روشی توصیفی- تحلیلی و نیز با بهره گیری از دیدگاه ها و مستندات فقهی اسلامی، به بررسی ابعاد و زوایای حق نفقه حیوانات از جمله مفهوم نفقه، وجوب، ضرورت و اهمیت نفقه حیوانات، دلیل اجبار مالک در مواقع لزوم پرداخت نفقه حیوان توسط حاکم اسلامی و وظیفه حاکم بر احقاق حق حیوان، مبانی فقهی ضمان نفقه حیوانات، تقدم حق نفقه حیوانات بر طهارت مائیه و نیز گستره نفقه حیوانات بپردازد.