از حرمت پزشک تا حریم بیمار؛ سرمایه ای گران سنگ به نام «اعتماد»

اعتماد طرفین یک رابطه ی اجتماعی به یکدیگر، شاه کلید تنظیم آن رابطه از منظر اخلاق و حقوق است. اعتماد بیمار به پزشک در یک باز ه ی زمانی طولانی و فرایند چندجانبه به دست می آید. در اولین نصوص قانونی، از پزشک، جلب احترام و اعتماد جامعه نسبت به خود و همکارانش مطالبه و در مرحله ی بعد، تعهدات حقوقی پزشک ذیل آن تبیین شده است. اگرچه در اصلاحات بعدی، این تعهدات با تغییراتی باقی ماند، هیچ گاه ذیل ارزشی به نام «احترام و اعتماد» تکرار نشد. در واقع، به جای تکلیف پزشک به رعایت مناسک و تهدید به اعمال ضمانت اجراهای نقض آن، مقنن ابتدا اهمیت این مفاهیم را بیان کرده، سپس با ذکر جزئیاتی تمثیلی، ضمانت اجرای نقض آن را بیان کرده بود که از آن به مجازات انتظامی تعبیر می شد. قوانین مربوطه نه تنها به تعهدات فنی پزشک در درمان تصریح دارند و پزشک را به رعایت شئون حرفه ای فرا می خوانند، بلکه رعایت نکردن این تعهدات را تخلف حرفه ای محسوب کرده و حسب مورد موجب مسئولیت کیفری، مدنی یا انتظامی می دانند. به نظر می رسد «احترام» و «اعتماد» جامعه به پزشکان، سرمایه ی گران قدر اجتماعی آن ها از یک سو و تضمین کننده ی اثربخشی درمان، به واسطه ی مشارکت آگاهانه ی بیمار از سوی دیگر است. این مهم، در گرو اهتمام پزشک به رعایت حریم بیمار از یک سو و انجام تعهدات فنی و حرفه ای خود از سوی دیگر است. این نوشتار، به این ارتباط ناگسستنی و لزوم تحلیل تعهدات حقوقی، ذیل ارزش های برتر اخلاقی تاکید دارد.