مردم شناسی درمان و پزشکی سنتی در روستای کمرچه علیای تربت جام

روستای کمرچه علیا در جلگه موسی آباد، از بخش مرکزی شهرستان تربت جام واقع در استان خراسان رضوی، قرار دارد. طی سالیان متعدد بسیاری از جمعیت این روستا برای اشتغال به مرکز شهرستان یا مشهد مهاجرت کرده اند و این روستا اکنون حدود صد نفر جمعیت دارد. کمرچه علیا به دلیل دورافتادگی از مرکز شهرستان و دوری از دسترس همگان، بسیاری از سنت ها، آیین ها و رسوم گذشته خود را حفظ کرده است. هدف از این پژوهش مطالعه مردم شناسی پزشکی سنتی و شناخت روش های درمانی نزد مردم این روستا است.

مواد و روش ها:

 داده های تحقیق حاضر نتیجه پژوهش های انسان شناختی و مبتنی بر کار میدانی (تکنیک مصاحبه عمیق و مشاهده) و اسنادی و کتابخانه ای است؛ برای گردآوری این داده ها از همه روش های تحقیق میدانی، اسنادی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است. مصاحبه با سالخوردگان مقیم روستا به عنوان افراد آگاه بومی یکی از این روش ها بوده است.

یافته ها:

 به طور کلی در کنار استفاده از گونه های دارویی با منشا حیوانی مانند دوددرمانی با «قشاد ماچه الاغ»، «ورآورد» (یا همان نخستین سرگین خر)، روش دیگری از دود درمانی با نام «کخ گلون» و بهره بردن از خوراکی هایی خاصی مانند «خیگینه سیر» و روش درمانی «چهل بری» به عنوان شایع ترین روش های درمانی بیماری ها در این روستا بوده اند. بیماری های جسمی همچون حبس بول، شب ادراری، درد دندان و برخی بیماری های روحی- روانی مانند «چهل افتادن» در این روستا شایع و فراگیر بوده اند.

نتیجه گیری:

 پزشکی سنتی در شرق خراسان و بخش های دوردست چون کمرچه علیا هنوز رنگ و زنگ کهن خود را حفظ کرده اند. استفاده از درمانگرهای طبیعی، دود درمانی، دعا درمانی و مواردی از این قبیل، خود گواهی بر این ادعاست که تاکنون توسط معمران روستا تا حدود زیادی باقی مانده است. از طرفی نیز میراث شفاهی و اعتقادی متعددی در فرهنگ عامه مردم این روستا راجع به بیماری ها و درمان کننده ها وجود دارد که تاکنون مستند نگاری نشده است؛ لذا ضرورت این پژوهش بیشتر نمایان می شود. مطالعه بر روی طب سنتی می تواند ضمن شناسایی این روش ها، تبادلات و تاثیرات فرهنگی میان اقوام ساکن در منطقه و مناطق دیگر را بازگو کند.