نگاهی رده شناختی به مقوله صفت در زبان فارسی

پژوهش حاضر در پی آن است که در چارچوب یک نظریه رده شناختی به بررسی مقوله صفت به عنوان یکی از اجزای اصلی کلام در زبان فارسی بپردازد. این تحقیق در چارچوب یکی از نظریه های دستور شناختی به  نام دستور ساخت محور قوی (کرافت،2001) که در آن یک نظریه جهانی-رده شناختی در مورد اجزای کلام معرفی شده است، انجام شده است. نظریه ای که در کنار طبقه معنایی به کنش های گزاره ای نیز توجه می کند و نگاهی سرنمونی به اجزای کلام دارد. در نهایت در چارچوب نظریه مذکور به بررسی، تحلیل و طبقه بندی صفات زبان فارسی می پردازیم. نتایج این بررسی چهار گروه صفت را در زبان فارسی از یکدیگر متمایز می سازد. گروه نخست که صفات سرنمون و اعضای بی نشان مقوله صفت را دربر می گیرد، واژه هایی را شامل می شود که کنش گزاره ای آن ها توصیف است و بیانگر طبقه معنایی ویژگی هستند. این دسته از صفات تقریبا بدون استثنا به صورت تفضیلی یا عالی به کار می روند. گروه دوم متناظر با صفات نسبی در دستورهای سنتی است. در این گروه واژه هایی را داریم که توصیف می کنند اما بیانگر طبقه معنایی شئ هستند. گروه سوم نیز واژه های توصیف کننده اما بیانگر کنش را در بر می گیرد و با صفات فاعلی، مفعولی و لیاقت در دستورهای سنتی متناظر است. آخرین گروه صفات زبان فارسی، صفات گزاره ای هستند، صفاتی که بیانگر ویژگی هستند اما اسناد می دهند. وجود تکواژی صفت ساز در صفات گروه دوم و سوم و عدم امکان کاربرد آن ها به صورت تفضیلی و عالی، به ترتیب هم سو با معیار نشان داری ساختاری و بالقوگی رفتاری، غیرسرنمون بودن صفات این دو گروه را تایید می نماید. از سوی دیگر الزام وجود فعل کمکی در صفات گزاره ای گروه چهارم، نشان داری آن ها را نسبت به صفات سرنمون مشخص می سازد. در نهایت، این مقاله نشان می دهد که طبقه بندی رده شناختی این پژوهش می تواند هم پوشی های حاصل از طبقه بندی معنایی دستورهای سنتی را برطرف نماید.