هستی شناسی مکان تاریخی (تاملی هستی شناسانه در مکان تاریخی در پرتو اصالت وجود)

مروری بر تاریخ حفاظت معماری گویای آن است که تلقی هستی شناسانه ی اندیشمندان و نظریه پردازان حفاظت از مکان های تاریخی یکی از مهم ترین مبادی نظریه های حفاظتی بوده است. غالبا ویژگی هایی از مکان تاریخی -که در هنگامه ی شناخت، از اهمیت بالاتری برخوردار شده- به موضوعی برای حفظ، تبدیل گردیده است. این در حالی است که جامعه ی امروز ایران، تلقی روشنی از این موضوع ندارد. آن چه به طرح این سوال می انجامد که تلقی فرهنگ ایرانی-اسلامی از حقیقت هستی مکان های تاریخی چیست؟ در این راستا، تحقیق حاضر با استناد به تبیین های اصالت وجودی حکمت متعالیه منسوب به صدرالمتالهین از هستی موجودات مادی و با تکیه بر استدلال منطقی و روش قیاسی، به هستی شناسی مکان تاریخی می پردازد. بر این مبنا، حقیقت مکان تاریخی، از سه وجه مورد توجه قرار می گیرد. در وجه اول، مکان تاریخی به عنوان یک «کل واحد اندازه مند» مورد توجه قرار می گیرد؛ با مراتبی از اندازه شامل «معنا»، «صورت و تعینات عرضی اش» و «ماده». در نسبت این مراتب نیز به ترتیب، معنا بر صورت، صورت بر تعینات عرضی اش و تمامی این ها بر ماده، اصالت می یابند. اگرچه در نهایت، مکان تاریخی، کل واحد و دارای وحدت و یکپارچگی وجودی است. پس از آن، با تکیه بر نظریه ی حرکت جوهری، مکان تاریخی به مثابه یک «کل متغیر» مورد تامل واقع می شود. مکان تاریخی از این جهت نمی تواند بقا و ثباتی داشته باشد و تنها می توان قایل به استمرار و تداومی در هستی آن شد. استمرار بدین معنا لاجرم به واسطه ی «صیرورتی پیوسته بر مدار اندازه مندی های ناظر به هستی خاصش» ممکن می شود. پس از آن، پرسش از اندازه مندی های ناظر به هستی مکان تاریخی و نیز توجه به ملازمت با تغییر، وجه دیگری از هستی مکان تاریخی را مورد اشاره قرار می دهد و آن درآمیختگی اش با مقیاس های مختلفی از عالم پیرامونی است. از آن جهت که برای فهم هستی شناسانه ی مکان تاریخی نمی توان آن را به خودی خود موضوع شناخت قرار داد. در این  وجه، مکان تاریخی به عنوان یک «وجود محدود»، در بستر عالم پیرامون و به معنای کلی تر، «عالم وجود» قرار می گیرد. از این منظر، اعتبار «مکان تاریخی» به عنوان یک «موجود»، به مظهریت «وجود» است. مکان تاریخی در مقام مظهریت وجود، در ذیل نظامی از اندازه های وجودی یا قاعده مندی های هستی و از جمله، قواعد متجلی در عالم طبیعت (و تجلیات نسبی آن در عالم فرهنگی) قرار می گیرد. از این جهت، وجه ثابتش در ضمن تغییر نیز همان نظم ها یا اندازه های وجودی متجلی در آن خواهد بود.