مطالعه نگاره هیئت ماد در پلکان شرقی آپادانا (مطالعات موردی: ظروف، خنجر و حلقه)

تخت جمشید دارای دو دستگاه پلکان شرقی و شمالی است که بر بدنه پلکان شرقی تعداد 23 هییت نمایندگی به صورت نقش برجسته حک شده است. هییت بازرگانی مادها در غرب فلات ایران یکی از این هییت ها است که در میان این هییت ها بیشترین نفرات را دارد. این هییت در روز سلام نوروزی یک آمفورا، یک جفت جام، یک خنجر و دو جفت حلقه حمل می کنند که توسط یکی از افسران بلندپایه به سمت جایگاه هدایت می شوند. ما در این پژوهش با مطالعات کتابخانه ای، بررسی میدانی و موزه ای و رجوع به تارنمای موزه های داخلی و خارجی، کالاهای این هییت را با گونه های فلزی موجود در موزه های داخلی و خارجی تطبیق داده و مقایسه کرده ایم. یافته های پژوهش نشان می دهد که آمفورا و جام های این هییت در مراسم تشریفاتی و میهمانی های درباری استفاده می شده اند که از نظر تقسیمات فرم ظروف از نوع فرم باز دهانه گشاد هستند و هنرمندان هخامنشی برای ساخت چنین ظروفی از ورقه فلزاتی مانند طلا، نقره و گاهی مفرغ به شیوه چکش کاری، قلم زنی و قالب گیری و برای تزیین برخی گونه های فلزی آنها از نقوش جانوری، گیاهی، هندسی و ترکیبی استفاده می کرده اند. خنجری که این گروه آورده اند با وجود اینکه جزء ابزار رزم است و کارکرد نظامی دارد؛ اما به عنوان ارمغانی در روز سلام نوروزی، کاربرد تشریفاتی و رسمی دارد. دسته برخی گونه های فلزی این خنجر با کله جانوران حقیقی مانند شیر و گاو تزیین شده است. هنرمندان هخامنشی به چنین تزییناتی علاقه-مند بودند و برای ساخت این خنجر از روش قالب گیری و پرچ استفاده می کرده اند. هییت بازرگانی مادها علاوه بر ظروف و خنجر، حلقه هایی را نیز حمل می کنند که کاربرد تشریفاتی و رسمی داشته اند. این حلقه ها از طلا و نقره ساخته شده اند که در تزیین بعضی از گونه های فلزی آنها که در موزه های داخلی و خارجی هم موجود است، از کله جانوران حقیقی مانند شیر و گوزن و از گریفین به عنوان جانوری اساطیری استفاده شده است. لازم به ذکر است این حلقه ها طوری ساخته شده اند که کله هر دو جانور رو به روی یک دیگر قرار گرفته اند و قرینه هم هستند. در ساخت این حلقه ها از روش قالب گیری، قلم زنی و پرچ استفاده شده است. از آنجا که هنر دوره هخامنشی درباری بوده است و هنرمند هم آزادی عملی نداشت، بنابراین گونه های فلزی کالاهایی از قبیل آمفورا، جام، خنجر و حلقه ها که امروز در موزه های مهم جهان قرار دارند، مربوط به طبقه مرفه جامعه ایران در آن دوره بوده اندد و در تزیین این کالاها نقوش ترکیبی را به کار می بردند. بیشترین نقوش جانوری در گونه های فلزی کالاهای مزبور در موزه ها (آمفورا، جام، خنجر و حلقه) مربوط به شیر و گاو است که نمادی از قدرت و ثروت در هنر دوره هخامنشی بود.