مروری بر خصوصیات گیاهشناسی، فیتوشیمیایی و فارماکولوژیکی گیاه دارویی پروانش (Catharanthus roseous)

پروانش یا پریوش با نام علمی (Catharanthus osseous) یکی از مهمترین و پرمصرفترین گیاهان زینتی و دارویی خانواده آپوسیناسه (Apocynaceae) است که منشا این گیاه مناطق حاره و گرمسیر مانند جنوب هند، اندونزی و ماداگاسکار می باشد. تاکنون حدود 130 نوع آلکالویید از پروانش استخراج شده است و این گیاه یکی از مهمترین گونه های گیاهی دارای ایندول آلکالویید از نوع رزرپین است. مقدار این آلکالوییدها در گیاه پروانش بسیار اندک می باشد و تمام بخش های این گیاه حتی دانه نیز دارای آلکالویید است. دو آلکالویید وین بلاستین و وین کریستین به صورت تجاری از مقدار زیادی گیاه پروانش استخراج می شوند که هر دو اثر ضدتوموری دارند و به همین دلیل در صنایع داروسازی از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. مطالعات تجربی و بالینی اثر استفاده از گیاه پروانش را در بهبود برونشیت، آنژین، لوسمی، خونریزی بینی، بواسیر، قوای ذهنی، ورم لوزتین، ورم لثه ها، بازکردن مجاری عروقی و سرطان ثابت کرده اند. اما در استفاده این گیاه باید دقت نمود، زیرا مصرف خام آن از راه دهان خطرناک بوده و می تواند توهم زا باشد. پروانش گیاهی ارزشمند جهت شیمی درمانی با مجموعه آلکالوییدهای وینکا (از جمله وین کریستین،...) برای درمان انواعی از سرطان ها است. لذا در این مقاله برخی خصوصیات گیاهشناسی، فیتوشیمیایی و فارماکولوژیکی این گیاه بررسی می گردد.