شیوه ‎های نبوی در دعوت و احتجاج دینی

‏خداوند در آیه 125 سوره نحل، از پیامبر6 می خواهد که برای دعوت به اسلام، از سه شیوه استفاده کند: حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن. برخی این سه شیوه را منطبق با سه گونه استدال رایج در منطق (برهان، خطابه و جدل) دانسته اند؛ لکن بین آنها تفاوت هایی وجود دارد. حکمت در قرآن، سخن محکم و خلل‎ناپذیر مشتمل بر خیر و سعادت انسان بوده و قلمرو آن، حکمت نظری و عملی را شامل می‏شود؛ اعم از اینکه مفید یقین منطقی باشد یا نباشد، لکن در برهان مصطلح در منطق، یقین بالمعنی الاخص شرط شده است. مراد از موعظه حسنه، گفتار یا رفتاری است که مشوق دیگران به التزام عملی به دین و آیین حق است. بر این اساس، دعوت قرآنی در عین حکمی بودن، مصداق دعوت با روش موعظه حسنه نیز است، بنابراین با خطابه رایج در منطق متفاوت خواهد بود. هدف از جدل منطقی، غلبه بر خصم است لکن هدف از «جدال احسن»، روشن شدن حقیقت و هدایت طرف مقابل است. نکته ی دیگر، شیوه ی بکارگیری روش های سه گانه قرآنی است. نقش جدال احسن در دعوت به آیین اسلام، ثانوی و در برابر معاندان است، و میان حکمت و موعظه حسنه- با لحاظ مقام نبوت و دعوت پیامبرانه- نسبت تلازم برقرار است.