تاثیر امواج فراصوت، دما، نور، کیتوسان و تنظیم کننده های رشد گیاهی بر کالوسزایی زعفران (Crocus sativus L.)

زعفران به عنوان گیاهی چندساله و تری‍‍‍‍‍‍‍پلویید به دلیل داشتن متابولیت های ثانویه ارزشمند، یکی از مهم ترین گیاهان دارویی دنیا محسوب می شود. مطالعه ی حاضر با هدف ارزیابی عوامل مختلف (نوع اکسین، امواج فراصوت، دما، نور و کیتوسان) بر کالوس زایی و رشد کالوس در ریزنمونه‎های بنه زعفران در قالب دو آزمایش انجام شد. در آزمایش اول تاثیر امواج فراصوت و نوع اکسین مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور بنه‎های زعفران پس از ضدعفونی به قسمت های مساوی تقسیم و پس از تیمار با امواج فراصوت، روی محیط کشت MS حاوی  mg.l-1 2 اکسین (NAA و 2,4-D) به همراه mg.l-1 2Kin  کشت شدند. در آزمایش دوم، تاثیر درجه حرارت، کیتوسان و روشنایی بطورجداگانه بر کالوس زایی و رشد کالوس مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین تیمارها از نظر درصد کالوس زایی و وزن تر کالوس در ماه دوم و سوم پس از کشت تفاوت معنی داری وجود دارد. محیط کشت MS حاوی0.5 mg.l-1 Kin + 2 mg.l-1 NAA  از نظر درصد کالوس زایی و رشد کالوس ریزنمونه های بنه زعفران در مقایسه با  محیط کشت MS حاوی 0.5 mg.l-1 Kin + 2 mg.l-1 2,4-D  از کارایی بالاتری برخوردار بود. در محیط کشت MS حاوی 2,4-D که درصد کالوس زایی و رشد کالوس پایین بود، استفاده از تیمار زخم زنی با استفاده از تیمار امواج فراصوت باعث تقویت رشد کالوس گردید. در آزمایش دوم نیز درصد کالوس زایی و رشد ریزنمونه ها در محیط کشت حاوی NAA بطور معنی داری بیشتر از  2,4-Dبود. علاوه براین در آزمایش دوم، در محیط کشت MS حاوی  2,4-D استفاده از کیتوسان با غلظت g.l-1 25/0 باعث تحریک القای کالوس گردید و فراوانی کالوس‎زایی ریزنمونه‎های بنه زعفران در این محیط کشت را افزایش داد، ولی افزایش غلظت کیتوسان از  g.l-125/0 بهg.l-1 75/0 کالوس زایی و رشد کالوس را کاهش داد. در حالی که در محیط کشتMS  حاوی NAA که از کارایی کالوس‎زایی و رشد کالوس بالایی برخوردار بود، استفاده از استفاده از کیتوسان، کالوس زایی و رشد کالوس بنه زعفران را کاهش داده است. بطورکلی، بیشترین درصد کالوس زایی در محیط کشت MS حاوی NAA در دمای ºC 25 و تاریکی بدست آمد که برای مطالعات کشت درون شیشه ایی و مهندسی ژنتیک زعفران قابل توصیه است.