بررسی مقاومت گیاهچه ای در ژرم پلاسم گندم سیمیت (CIMMYT) نسبت به نژادهای قارچ Puccinia graminis f. sp. tritici

زنگ ساقه یا سیاه با عامل قارچی (Pgt) Puccinia graminis f. sp. tritici یکی از خسارت زاترین بیماری های گندم در جهان و از جمله ایران به شمار می رود. بررسی پرآزاری (Virulence) عامل بیماری بر روی ژن های مقاومت گندم، شناسایی منابع مقاومت به زنگ ساقه و تعیین ژن های مقاومت موثر موجود در ژنوتیپ های مقاوم، از ملزومات استفاده از مقاومت ژنتیکی (تولید ارقام مقاوم) به عنوان کارآمدترین و سالم ترین روش کنترل این بیماری محسوب می شود. در این پژوهش، مقاومت گیاهچه ای30 ژنوتیپ گندم تولید شده در مرکز سیمیت (CIMMYT) معرفی شده به عنوان منابع مقاومت به زنگ ساقه، نسبت به شش نژاد متفاوت Pgt در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا جدایه های قارچ مورد استفاده در گلخانه های زنگ بخش غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر تعیین نژاد شدند و پرآزاری آن ها روی ژن های مقاومت به زنگ ساقه موجود در مجموعه ارقام افتراقی شناسایی گردید. بر همین اساس نژادها به صورت TKTTF، TTTTF، PKSTC، TTRTF، TKSTF و PTRTF تعیین گردیدند. ژنوتیپ های حامل ژن های Sr22، Sr24، Sr26، Sr31، Sr32، Sr33و Sr40 با ایجاد واکنش مقاومت نسبت به تمام نژادهای مورد مطالعه قارچ بیمارگر، به عنوان ارقام افتراقی دارنده ی ژن های مقاومت موثر معرفی می گردد. اجزای مقاومت ژنتیکی اندازه گیری شده در شرایط گلخانه برای غربال ژنوتیپ های مقاوم شامل تیپ آلودگی و دوره ی کمون بود. نتایج حاصل از بررسی اجزای مقاومت ژنتیکی، وجود تنوع فنوتیپی در واکنش ژنوتیپ ها نسبت به نژادهای زنگ ساقه را نشان داد. از ژنوتیپ های مقاوم شناسایی شده در این مطالعه (ژنوتیپ های شماره 4، 5، 6، 7، 8، 9، 11، 13، 14، 16، 17، 18، 20، 21، 22، 25، 26، 27، 28 و 29) می توان به عنوان منابع دارنده ی مقاومت گیاهچه ای در برنامه های ملی به نژادی گندم برای مقاومت ژنتیکی به زنگ ساقه در اقلیم های مختلف کشور استفاده نمود.