بررسی غلظت برخی فلزات سنگین در خاک و اندام های مختلف گیاهان مرتعی Alhagi camelorum و Cornulaca monacantha (مطالعه موردی: چاه نفتی زوئیر، استان خوزستان)

این پژوهش در اطراف چاه نفتی زوییر خوزستان با هدف بررسی غلظت فلزات سنگین (سرب، مس، روی، کادمیوم) در خاک و دو گیاه Alhagi camelorumو Cornulaca monacanthaو همچنین بررسی پتانسیل گیاه پالایی فلزات سنگین در دو گیاه مذکور صورت گرفت. بدین منظور سه پلات با ابعاد 10 * 10 متر در دو جهت باد غالب و خلاف جهت باد غالب منطقه در سه فاصله از چاه نفتی مستقر گردید. پلات اول در نزدیکی حوضچه مواد نفتی و پلات های دوم و سوم با فاصله 500 متری از پلات قبلی مستقر شد. در هر پلات از گیاه مورد مطالعه با سه تکرار به تفکیک اندام هوایی و ریشه نمونه برداری انجام گردید. همچنین در پای هر گیاه دو نمونه خاک از عمق های 0-30 سانتی متر و 30-60 سانتی متر و همچنین دو نمونه از دو عمق ذکر شده بین دو پایه گیاه برداشت گردید. برای تعیین پتانسیل گیاه پالایی گیاهان مذکور از شاخص های فاکتور انتقال (TF)، فاکتور تجمع بیولوژیکی (BCF) و ضریب تجمع بیولوژیکی (BAC) استفاده گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها آزمون های آماری T-test، آنالیز واریانس و برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن از نرم افزار آماری SPSS نسخه 16 استفاده شد. نتایج نشان داد که در مورد خاک میزان ترسیب فلزات سرب، مس و روی در جهت باد نسبت به خلاف جهت باد با اختلاف معنی داری بیشتر است، در حالی که در مورد غلظت این عناصر در گیاه، اختلاف معنی داری در جهت باد و خلاف جهت باد وجود نداشت. این در حالی است که در مورد فلز کادمیوم دقیقا عکس این حالت مصداق داشت. غلظت فلزات مورد مطالعه هم در خاک و هم در گیاهانی که از فواصل مختلف برداشت شده بودند دارای تفاوت معنی داری در سطح یک درصد بودند. دو فلز سرب و روی دارای اختلاف معنی دار از نظر میزان حضور در خاک سطحی و عمقی بودند در حالی که این معنی داری در مورد فلزات کادمیوم و مس و همچنین در خاک پای بوته ها و بین بوته ها وجود نداشت. میزان جذب فلزات سنگین در دو گونه مورد مطالعه تفاوت معنی داری را نشان نداد در حالی که این اختلاف در بین اندام های هوایی و زیرزمینی معنی دار بود. کادمیوم و مس در اندام زیرزمینی و سرب و روی در اندام هوایی دارای بیشترین غلظت جذب بودند. بررسی فاکتورهای تجمع و انتقال نشان داد که گیاه Cornulaca monacantha برای عناصر سرب، روی و کادمیوم و گیاه Alhagi camelorumبرای دو عنصر سرب و روی دارای ضریب (TF > 1) بوده، بنابراین می توان از آن ها برای پالایش خاک های آلوده به این عناصر استفاده کرد. مقادیر  BAC و BCF برای هر دو گونه مورد مطالعه کمتر از یک بود.