چارچوب تبدیل فرایند شکل گیری پروژه های بزرگ مقیاس در بافت های تاریخی به محرک توسعه (کاتالیست) مثبت - موردپژوهی: بافت تاریخی نجف اشرف

بافت های تاریخی به عنوان یک سیستم زنده نیاز به تکامل و دگردیسی در طول زمان دارند. در این میان، مداخلات بزرگ مقیاس معماری نیازمند توجه ویژه ای است تا در جهت حفظ ارزش های بافت در توسعه های بعدی عمل نمایند. چگونگی تبیین و تعریف چارچوبی به منظور اکتشاف روندهای پیاپی چنین مداخلاتی و نحوه تبدیل آنها به محرک توسعه مثبت در مسیر تغییرات بعدی، پرسش اصلی پژوهش حاضر است. هدف این پژوهش، توصیف و تحلیل مداخلات بزرگ مقیاس، در دامنه زمانی سه دهه پیش، در محلات چهارگانه شهر قدیم نجف و صورت بندی رویکرد و اصول حاکم بر مداخله پیرامون حرم مطهر علوی در جهت اصلاح روندهای پیشین و دستیابی به اصول طراحی شهری به منظور تبدیل آن به محرک توسعه مثبت بوده است. بستر پژوهش شهر قدیم نجف اشرف و مصادیق بررسی شده نیز طرح توسعه پیرامون حرم مطهر و مداخلات تجاری و مسکونی واقع در محلات چهارگانه بوده است. مطالعه حاضر با بررسی های اسنادی و تطبیقی ، به روش استنتاجی و منطق حاکم بر پژوهش های موردی به واکاوی مداخلات بزرگ مقیاس پرداخته است. استفاده از روش موردپژوهی، امکان تحلیل های موردی و بین موردی را نیز فراهم نموده است. بر اساس چارچوب حاصل از مرور متون نظری، نگاهی جامع بر اساس کل گرایی، میزان تحرک توسعه، حساسیت به زمینه، کنترل پذیری، پیش بینی ناپذیری، اثربخشی تکوینی و تشخص بخشی می توانند امکان تبدیل پروژه های بزرگ مقیاس به محرک توسعه مثبت را فراهم آورند. بر اساس نتایج پژوهش و کاربست مدل مفهومی در ارزیابی نمونه های موردی، توجه به الگوی توسعه تاریخی بر اساس رویکردی جامع، نگاه رفت و برگشتی از کل به جزء و بالعکس، حفظ تناسب دانه بندی، پیوند نسوج ارتباطی ملموس و غیرملموس و ظرفیت سنجی واقعی و مدیریت مکان متناسب با ویژگی های زمانی از مشخصات شکل گیری محرک توسعه مثبت در بافت تاریخی نجف اشرف بوده است. دستیابی به تعاریف مشخصی از انسجام و پیچیدگی در راستای شاخص های فوق، زمینه حفظ بافت های تاریخی در مسیر توسعه و جلوگیری از شکل گیری محرک توسعه منفی  را فراهم می آورد.