آیرونی کلامی و کاربردهای زبان شناختی آن در فراتاریخ نگاری با تکیه بر دو نمایشنامه جنگنامه غلامان و فتح نامه کلات اثر بهرام بیضایی

مقاله حاضر می کوشد بر اساس ایده فراتاریخ نگاری، به تحلیل عملکرد ظرفیت های زبان از منظر آیرونی کلامی در بازنمایی رویدادهای تاریخی در دو نمایشنامه جنگنامه غلامان و فتح نامه کلات بپردازد. بر این اساس، ابتدا می کوشیم تعریفی از فراتاریخ نگاری و اهمیت آیرونی به عنوان یک مولفه مهم در فراتاریخ نگاری ارایه دهیم و سپس انواع آیرونی کلامی و عملکرد آن در متن نمایشی را شرح و بسط داده و به تحلیل مولفه ها در نمونه های مطالعه بپردازیم. بنابراین، چارچوب بحث تلفیقی از مطالعات زبان شناسی و سبک شناسی «دیردر ویلسون» و «هایدن وایت» است. روش انجام این پژوهش، توصیفی و تحلیلی بوده و با نمونه کاوی، امکان تحلیل مولفه ها فراهم شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد در دو نمایشنامه بهرام بیضایی، آیرونی کلامی به مثابه تمهیدی زبانی در جهت بهره گیری از ظرفیت های بالقوه زبان و ابزاری در جهت دلالت گری های تاریخی است. این ظرفیت زبانی گاه خود را در گزاره های پارودیک و کلامی و گاه در بافت تفسیری و تحلیلی متن آشکار می سازد، با درنظر گرفتن این نکته که سازوکار ایجاد آیرونی و معنا در متن نمایشنامه بدون درنظر گرفتن فرامتن تاریخ ممکن نیست.