سیستم توزیع دارو در ایران: یک مطالعه ی چند روشی آسیب ها و راهکارها

شبکه ی توزیع دارو یکی از مهم ترین ارکان نظام دارویی کشور است که نقش مهمی در دسترسی آسان و سریع به دارو دارد. هدف این مقاله، ارزیابی سیستم توزیع دارو در سطح کشور و ارایه ی پیشنهاداتی برای بهبود آن می باشد.

پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از منظر روش گردآوری داده ها، پژوهشی چند روشی است که از رویکرد کمی و کیفی استفاده نموده است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ی ساختاریافته و مصاحبه های نیمه ساختاریافته بوده و ارزیابی داده ها به روش تحلیل تم انجام شد. جامعه ی مورد بررسی شامل فعالان صنعت دارو می باشد. برای انتخاب نمونه ازروش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. ابتدا سیستم فعلی توزیع دارو مستندسازی شده، موجودیت ها و جریان های موجود در شبکه شناسایی شده و با استفاده از نرم افزار بیزاجی (Bizagi Modeler) ترسیم شد. سپس، شاخص های ارزیابی شبکه ی توزیع از متون مرتبط استخراج شد. در ادامه، وضعیت فعلی این شاخص ها با استفاده از ابزار پرسش نامه ارزیابی گردید. بعد با استفاده از تکنیک رابطه ی عاملی (FARE) اولویت این شاخص ها تعیین شد. در نهایت، عارضه های موجود در شبکه به روش تحلیل تم شناسایی و ریشه یابی شد و به ارایه ی راهکار پرداخته شد.

تعداد 11 عارضه برای شبکه ی توزیع دارو شناسایی شد. در دسترس نبودن یا کمبود دارو، عرضه داروهای نزدیک به انقضاء، عرضه ی داروهای تقلبی، فروش بی رویه ی داروهای بدون نسخه، فعالیت بازار سیاه، نوسانات شدید قیمتی، عدم تعامل کافی با مصرف کننده در داروخانه، هزینه های زیاد توزیع، عملکرد پایین شبکه در تحویل های اضطراری، زمان زیاد برای جستجو و یافتن دارو (در مورد داروهای خاص) و کیفیت پایین پاسخ گویی به شکایات مصرف کنندگان از عارضه های شناسایی شده می باشند.

سرمایه گذاری در زمینه ی نیازسنجی صحیح از بیماران، حمایت از توسعه ی برندهای رقابتی خرده فروشی، بهبود نظام جامع اطلاعاتی کشور در حلقه های نیازسنجی، موجودی شبکه، تولید و واردات، افزایش بهره گیری از ابزارها و فناوری های جدید مانند فروش اینترنت پایه، فروشگاه های بدون فروشنده، تشکیل پرونده ی الکترونیکی برای بیماران و نظایر آن، به کارگیری روش های فروش مستقیم، تقویت نقش موجودیت هایی مانند بیمه در برنامه ریزی، تصمیم گیری و نظارت بر سیستم توزیع دارو در سطح کشور از جمله راهکارهای حاصل از این تحقیق برای اصلاح سیستم توزیع دارو در سطح کشور به شمار می رود.