ارزیابی مقاومت و حساسیت ارقام مختلف خیار (Cucumis sativus) نسبت به مگس جالیز (Dacus ciliatus (Diptera: Tephritidae

مگس جالیز، Dacus ciliatus Loew (Diptera: Tephritidae) از مهم ترین آفات محصولات جالیزی در ایران و جهان است که لارو آن با تغذیه از میوه باعث کاهش عملکرد و بازار پسندی محصول می شود. در این آزمایش خصوصیات فیزیکی و بیوشیمیایی مرتبط با مقاومت در شش رقم مختلف خیار شامل هایک، سورینا، ماکسیموس، کیش، چنبر و یک رقم محلی کرمانشاه اندازه گیری و تاثیر هر یک از این صفات در میزان آلودگی و تراکم لارو در میوه تعیین شد. ارقام بررسی شده در این پژوهش، به ترتیب از حساسیت کم به زیاد در چهار گروه قرار گرفتند. رقم هایک حساسیت کم (درصد آلودگی و تراکم لارو کمتر)، ارقام سورینا، کیش و ماکسیموس نسبتا حساس، چنبر حساس و خیار محلی کرمانشاه بسیار حساس به مگس جالیز بودند. محتویات فنل (001/0 > ; Pvalue77/0 - = r)، تانن (001/0 > ; Pvalue89/0 - = r)، آلکالوییدهای کل (001/0 > ; Pvalue93/0 - = r) و فلاونویید (001/0 > ; Pvalue87/0 - = r) از لحاظ آماری با درصد آلودگی میوه همبستگی منفی معنی داری داشت. درصد آلودگی میوه با طول (01/0 > ; Pvalue55/0 = r)، قطر (001/0 > ; Pvalue48/0 = r)، تراکم تریکوم پوست (001/0 > ; Pvalue81/0 = r) و ضخامت پوست میوه (001/0 > ; Pvalue87/0 = r)، همبستگی مثبت معنی داری داشت. بررسی ارتباط بین هر یک از ترکیبات بیوشیمیایی میوه با میزان آلودگی و تراکم لارو نشان داد که 50/86 درصد تغییرات میزان آلودگی و 70/63 درصد تغییرات تراکم لارو در ارقام آزمایش شده مربوط به ترکیب آلکالویید است بنابراین آلکالویید یکی از منابع مهم بروز مقاومت نسبت به مگس جالیز است. از میان خصوصیات فیزیکی اندازه گیری شده تراکم تریکوم پوست میوه بیشترین تاثیر را روی تغییرات میزان آلودگی (30/75) و تراکم لارو (40/61) نشان داد. کشاورزان می توانند با استفاده از رقم هایک که نسبت به سایر ارقام کمتر مورد پذیرش مگس جالیز است محصولی با باقیمانده کمتر سموم را تولید کنند.