سنجش و ارزیابی ابعاد موثر بر ارتقاء تاب ‏آوری جوامع روستایی در مواجهه با خشکسالی (موردمطالعه: شهرستان سبزوار)

افزایش تاب ‏آوری مهم‏ترین عامل جهت حفظ انعطاف پذیری سیستم های اجتماعی-زیست محیطی و مقابله با خشکسالی است. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی و تحلیل شاخص های مبتنی بر تاب ‏آوری جوامع روستایی در مواجهه با خشکسالی در سه روستا با شدت‏ های متفاوت خشکسالی است. در این راستا ابتدا با استفاده از نقشه ‏های پهنه‏ بندی خشکسالی بر اساس شاخص SPEI در دوره زمانی ده ساله روستاهای موجود در سه زون خشکسالی بسیار شدید، شدید و متوسط شناسایی و از هر زون یک روستا به صورت تصادفی انتخاب گردید. سپس با استفاده از رویکرد پیمایشی، روش مشاهده مستقیم و بازدید میدانی، کشاورزان به عنوان جامعه هدف شناسایی گردیده و موردبررسی قرار گرفتند. با توجه مجموع تعداد کشاورزان در سه روستا، طبق فرمول کوکران، حجم نمونه به تعداد 105 نفر برآورد گردید. بر اساس پرسشنامه های تاب‏ آوری و آزمون های آماری به ارزیابی ابعاد و شاخص ‏های موثر بر تاب ‏آوری پرداخته شد. نتایج مدل اندازه گیری لیزرل بر اساس متغیرهای سطح اول ابعاد سنجش تاب‏ آوری نشان داد بیشترین اثرگذاری و اهمیت ابعاد در میزان تاب‏آوری متعلق به بعد زیرساختی و فیزیکی و بعد طبیعی است. ابعاد اقتصادی و مالی، اجتماعی و فرهنگی، حکمرانی و مدیریت، انسانی و فردی به ترتیب در رتبه‏ بعدی اهمیت قرار دارند. سنجش میزان ابعاد تاب ‏آوری در روستاهای موردمطالعه نشان داد بعد اجتماعی و فرهنگی دارای بیشترین میزان و بعد طبیعی دارای کمترین میزان در روستاهای موردمطالعه در این منطقه هستند. تقویت ابعاد تاثیرگذار می تواند سطح تاب‏ آوری و انطباق پذیری با شرایط را افزایش دهد و نقش موثری در به حداقل رساندن ضررهای احتمالی در شرایط بحرانی، ایفا نماید. در این راستا، لازم است به تصمیم گیری و تخصیص منابع به کشاورزان منطقه در مواجهه با مخاطرات، توجه ویژه ‏ای معطوف شود.