ارزیابی آسیب پذیری بوم شناختی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی توسعه یافته و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: استان کرمان)

در این مقاله آسیب پذیری بوم شناختی استان کرمان با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی توسعه یافته برای تعیین درجه ارجحیت معیارها و زیرمعیارها، و روش ترکیب خطی وزن دار در سیستم اطلاعات جغرافیایی برای ترکیب اطلاعات مکانی، مورد ارزیابی قرار گرفته است. آسیب پذیری بوم شناختی نشان دهنده درجه ای از تحمل اکوسیستم در برابر عوامل محیطی و فعالیت های فزاینده انسانی است. با ارزیابی این شاخص می توان نواحی حساس و آسیب پذیر در یک منطقه را شناسایی و از آن دسته از فعالیت های انسانی که منجر به تخریب اکوسیستم های طبیعی می شوند جلوگیری نمود. هدف تحقیق حاضر شناسایی عوامل و معیارهای تاثیر گذار در آسیب پذیری بوم شناختی، تعیین درجه اهمیت هر یک در این فرایند و در نهایت ترکیب این اطلاعات برای تعیین درجه آسیب پذیری نواحی مختلف در استان است. جهت انجام تحقیق ابتدا با مرور تحقیقات گذشته تعداد هفت معیار تاثیر گذار شامل طبقات ارتفاعی، میزان شیب، جهت شیب، تراکم پوشش گیاهی، عمق خاک، فرسایش پذیری سنگ مادر و اقلیم شناسایی شدند. همچنین عوامل تشدیدکننده آسیب پذیری بوم شناختی ازجمله تراکم منابع آبی، افت سطح آب های زیرزمینی، سیل خیزی، خطر زمین لرزه، خطر زمین لغزش و فرسایش آبی و بادی می باشند، در نظر گرفته شدند. سپس بر اساس اصول کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی توسعه یافته ماتریس مقایسات زوجی تشکیل و با مصاحبه با ده کارشناس درجه ارجحیت (وزن) معیارها و زیرمعیارهای هر معیار محاسبه شد. در نهایت با کاربرد روش ترکیب خطی وزن دار در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی لایه های اطلاعاتی بر اساس وزن معیارها و زیرمعیارها ترکیب شدند و نقشه آسیب پذیری بوم شناختی استان کرمان تهیه شد. نتایج نشان می دهد بخش شمال، شمال شرق و شرق استان کرمان از آسیب پذیری بسیار بالایی برخوردار می باشند و حدود 4/25 درصد از مساحت منطقه در درجه آسیب پذیر و 4/26 درصد در درجه حساس قرار گرفته اند و دارای شرایط شکننده و آسیب پذیری هستند. بنابراین، توجه ویژه برنامه ریزان و سیاست گذاران به این مناطق در طرح های مدیریتی و توسعه ای استان کرمان بسیار ضروری است.