تحلیل مردم شناسی جنگ های شاهنامه

شاهنامه، داستان جنگ است و بقیه وقایع در سایه آن اتفاق می افتد، به همین سبب جنگ نامه نامیده شده است. جنگ تنها یک کنش خونین نیست بلکه ریشه در مسایل عمیق انسانی دارد و وضعیت زیستی و ذهنی جامعه در آن نمود پیدا می کند. انگیزه های متفاوتی که مردم شناسان در سیر زندگی اجتماعی، برای افروخته شدن آتش جنگ ها ذکرکرده اند در شاهنامه نیز وجود دارد که امکان تطبیق جامعه انسانی شاهنامه با جوامع واقعی را میسر می کند. تحلیل معیارهای جنگ، چرایی وقوع جنگ ها، ویژگی آن ها و نتیجه ای که از آن مورد انتظار است الگویی از تصویر ذهنی شاعر از جامعه و آرمان های آن را به نمایش می گذارد. مردم شناسی، انگیزه هایی چون غنیمت و غارت، بیگانه ترسی، تلافی جویی و قدرت نمایی را برای جنگ ها برشمرده است که همعرض با مراحل تطور جامعه، از ابتدایی ترین مراحل تا تبدیل به یک نظام حکومتی منسجم یعنی کشور حرکت می کند. در پیکره مطالعاتی پژوهش، یعنی از تولد تا مرگ رستم در شاهنامه، همه این انگیزه ها وجود دارد اما تلافی جویی و قدرت نمایی که همواره با موضوعی مقدس پیوند خورده است بسامد بالاتری دارد. حتی در جنگ های مراحل ابتدایی که انگیزه اصلی آن ها غارت و غنیمت است یعنی نتایج مادی از آن ها مورد انتظار است، باز هم موضوعات ارزشی است که اهمیت و انعکاس دارد. با توجه به تحلیل جنگ ها، حماسه فردوسی روایت جامعه ای در حال گذار به کشور شدن است که برای دستیابی به هویت ملی از دست رفته خویش و به دست آوردن مولفه های آن، با اقوام دیگر می جنگد. در واقع حماسه فردوسی بازتابی از مسایل مبتلا به جامعه آن روزگار است که پس از شکست از اعراب درحال بازتولید هویت ملی خویش است.